IS-vrouwen voelen steeds meer schuld over Syrië-reis: ‘Bizarre keuze die ik nooit goed zal praten’

Negentien jaar oud was Amber K. uit Dordrecht toen ze in 2015 naar Syrië reisde en in het kalifaat van IS ging wonen. ,,Ik heb een hele bizarre keuze gemaakt en die zal ik nooit goedpraten. Ik heb er veel mensen mee gekwetst en pijn en verdriet veroorzaakt. Het liefst zou ik er niets over zeggen en door de grond zakken", zei ze donderdag, bijna acht jaar na haar vertrek, in de rechtbank Rotterdam.

Vorige week, in diezelfde rechtbank, zei Nawal H. (nu 37), ook een teruggekeerde Syriëganger ‘tegen iedereen die geleden heeft onder IS’: ,,De aanwezigheid van buitenlanders, en vooral de Europeanen, gaf IS legitimiteit en geloofwaardigheid. Daar heb ik aan bijgedragen en daar heb ik spijt van.”

Vier jaar na de val van het IS-Kalifaat en na talloze rechtszittingen in Nederland tegen teruggekeerde aanhangers van die terreurgroep, lijkt bij sommige IS-vrouwen een toenemend besef van schuld en boete te groeien. Ingegeven door zelfreflectie of door hun advocaten. Vrouwen die de afgelopen jaren terugkeerden betuigden voor de rechter ook wel spijt van hun reis naar het Syrische strijdgebied, maar die spijt betrof vooral de gevolgen voor henzelf en hun kinderen. Steeds vaker staan recent teruggekeerde vrouwen nu ook stil bij het leed dat IS heeft aangericht bij anderen: gevluchte Syriërs, verdreven Irakezen, vermoorde en vervolgde jezidi’s, nabestaanden van IS-aanslagen in Europa. Ook al hebben de vrouwen zelf nooit een trekker overgehaald, ze maakten wel onderdeel uit van een moorddadige terreurgroep.

De afgelopen twee weken stonden vijf teruggekeerde Nederlandse vrouwen terecht. Zij werden in februari 2022 samen met hun kinderen door Nederland opgehaald uit een detentiekamp in het Koerdische deel van Syrië en daarna in Nederland vastgezet. Tijdens die zittingen werd ook duidelijk dat ze met hun vertrek naar Syrië hoopten naar een (islamitisch) paradijs te reizen, maar in de hel belandden. Ze vluchtten doorgaans voor hun ongelukkige bestaan in Nederland. Hadden een man met losse handjes, een vader met een drankprobleem een suïcidale moeder of lagen overhoop met zichzelf. De vrouwen, vaak makkelijk beïnvloedbaar, een enkeling ook zwakbegaafd, zochten in Syrië liefde en een nieuw begin, maar vonden er doorgaans haat en onderdrukking. ,,Ik neem me zelf zeer kwalijk dat ik daar heb gewoond, onder IS. Het is mijn schuld, ik ben er zelf heengegaan", zei Amber K. daarover.

De Dordtse (roodgelakte nagels, een roze hoofddoek) bekeerde zich op haar 15e tot de islam en kwam (online) in een moeilijke periode in haar leven in contact met extremisten ,,Er werd me door mensen in Syrië iets voorgehouden wat daar helemaal niet was. Ik zou er samen met andere meiden kunnen wonen en in een ziekenhuis gaan werken.” De werkelijkheid bleek een huwelijk met een Nederlandse IS-strijder, het moederschap binnenshuis en een voortdurende oorlog. In het huis waar het echtpaar woonde, lag altijd een bomgordel ‘voor als er gevaar dreigde’. ,,Die moest ik buiten om, dus bleef ik vooral binnen.”

In de zittingen de afgelopen weken kwam ook naar voren dat de vrouwen er zelf niet onbeschadigd vanaf zijn gekomen. Meerdere kampen nu met PTSS. Omdat ze, zoals Amber, een dag lang met haar kind onder het puin van een gebombardeerd gebouw lag voordat ze kon worden uitgegraven. Of omdat, zo verklaarden meerdere vrouwen, ze na gevangenneming door Koerdische groepen zijn mishandeld in de gevangenis: sommige vrouwen werden geblinddoekt, uitgekleed, gedoucht en daarna nat en naakt op een stoel gezet, voor een airco. ,,Ze dreigden naaktfoto's van ons online te zetten, omdat we de hoeren van El Baghdadi (de leider van IS, red) waren”, verklaarde een vrouw aan de politie. Ze zaten vaak jaren vast in die Koerdische detentiekampen. Een zware tijd, verklaarden ze allemaal.

Waar de rechters die zware omstandigheden erkenden, was er ook steeds weer die andere stem: dat de ellende toch echt het gevolg was van hun eigen keuzes. Zoals in de zaak tegen Naima E. (54), die haar tienerzoon meenam naar Syrië. De jongen kwam er om. ,,Zij is verantwoordelijk voor de dood van haar eigen zoon", stelt de officier van justitie in haar zaak. ,,Ik weet dat ze daar veel verdriet van heeft, maar dat hebben andere nabestaanden ook. Met deze verschrikkelijke realiteit moet ze zelf leren leven.’’

Het Openbaar Ministerie eiste donderdag 3,5 jaar cel tegen Amber. Tegen de vier andere vrouwen uit de teruggehaalde groep werden straffen tussen 3,5 en 4 jaar geëist. De rechter doet uitspraak op 13 april.

Er werd vorig jaar nog een groep van 12 Nederlandse vrouwen en hun 28 kinderen opgehaald uit Syrië. Hun rechtszaken lopen nog.