Kabinet grijpt hard in en knipt Belastingdienst op in drie stukken

Minister Hoekstra (Financiën) heeft de Tweede Kamer zaterdagavond in een brief over de wijzigingen geïnformeerd. De hele operatie kan jaren gaan vergen, waarschuwt hij.

De aansturing verandert, beginnend bij de top, meldt Hoekstra. Douane en Toeslagen worden op termijn zelfstandige onderdelen binnen het ministerie van Financiën. Er worden drie nieuwe directeuren-generaal aangesteld voor Toeslagen, de Douane, en de Belastingdienst (inclusief FIOD). Zij zullen samen de verdere ontvlechting regelen. 

Op korte termijn zal de minister de drie functies (waar nodig op interim-basis) vervullen. Dat kost de huidige directeur-generaal van de Belastingdienst zijn baan. Het vertrek van die directeur, Jaap Uijlenbroek, werd vrijdag al bekend. Hij zal zich volgens Hoekstra gaan richten op werkzaamheden buiten het ministerie van Financiën en wordt bijzonder adviseur bij overheidsconsultant ABD. Uijlenbroek bekleedde de functie van directeur-generaal Belastingdienst sinds januari 2017. Eerder zaterdag lekte het gerucht uit dat hij topambtenaar zou worden bij de gemeente Den Haag.

Het kabinet wil met de maatregelen de dienstverlening verbeteren, stelt Hoekstra in een persbericht. ,,De Belastingdienst heeft als één van de grootste publieke uitvoerders van Nederland een wezenlijke en omvangrijke maatschappelijke opdracht’’, aldus Hoekstra. ,,Voor een goede uitvoering van deze cruciale taken is een moderne en slagvaardige Belastingdienst een absolute randvoorwaarde.”

Een onderdeel wat ook tegen het licht gehouden wordt is de Belastingtelefoon. ,,Daar gaat het nog niet goed genoeg", stelt Hoekstra. ,,Ondanks extra capaciteit in het afgelopen jaar.” Een externe partij gaat nu bekijken hoe ‘een fundamentele transformatie’ bij de Belastingtelefoon tot stand kan komen. Doel is om ‘burgers en bedrijven beter en effectiever te woord te kunnen staan’.

Met de fractievoorzitters van de coalitiepartijen willen Hoekstra en premier Mark Rutte gaan bekijken hoe de nieuwe organisaties gaan worden aangestuurd. ,,Gegeven het grote pakket aan verantwoordelijkheden van een staatssecretaris van Financiën en de veranderingen die nodig zijn, zullen de minister-president en de minister van Financiën overleggen met de voorzitters van de coalitiefracties om te bezien hoe de politieke sturing op de Belastingdienst verder vorm zal krijgen.”

Vrijdag ging al het gerucht dat er mogelijk twee staatssecretarissen op Financiën komen. Ook is het mogelijk dat de minister taken overneemt van de nieuwe staatssecretaris, die nog moet worden aangewezen.   

SP-Kamerlid Renske Leijten vindt dat het kabinet eerst een onderzoek naar de verantwoordelijken rond de toeslagenaffaire moet laten uitvoeren door de Rijksrecherche. ,,Anders organiseren kan zaken oplossen, maar brengt geen moraal of juridische kennis in de top. Als de verziekte cultuur binnen de Belastingdienst niet wordt aangepakt, dan gaat een reorganisatie niet werken.”

Haar ambtsgenoot van de PvdA, Henk Nijboer, denkt dat het een goed is om twee staatssecretarissen de leiding te geven over de onderdelen van de fiscus. ,,Daar moeten de coalitiepartijen onderling uitkomen, maar ik kan me voorstellen dat het CDA Kamerlid Pieter Omtzigt naar voren schuift als bewindspersoon. Het CDA is een van de partijen achter het huidige toeslagenstelsel, Omtzigt zit uitstekend in de materie en hij heeft het vertrouwen van gedupeerde ouders.”  

Omtzigt zelf stelt over de reorganisatie: ,,Het is verstandig op de dienst om te delen vanwege de problemen die zich hebben voorgedaan en de uitdagingen die komen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de douane die zich voorbereidt op de Brexit en het oplossen van de grote problemen bij de toeslagen.”

Wat betreft de cultuurverandering vindt het CDA het volgens Omtzigt heel belangrijk dat de rechtstatelijkheid van de belastingdienst centraal staat. ,,Alle onderdelen van de belastingdienst dienen de wetten na te leven en burgers en kleine bedrijven moeten niet platgewalst worden.”

De CDA’er vindt het goed dat er op korte termijn twee externe onafhankelijke mensen worden aangesteld, die signalen van binnen en buiten de belastingdienst over onrechtmatig handelen zullen onderzoeken en toegang zullen hebben tot alle documenten.

Het regent al een aantal jaar slecht nieuws rond de Belastingdienst, maar de kiem voor de keiharde maatregelen ligt in de zogenoemde toeslagenaffaire. Die kostte staatssecretaris Menno Snel al de kop. Hij stapte op 18 december op. De affaire draait om honderden, maar waarschijnlijk duizenden ouders die door de Belastingdienst ten onrechte zijn aangemerkt als fraudeur waardoor zij tot vele tienduizenden euro’s aan kinderopvangtoeslag moesten terugbetalen. Zij kwamen daardoor in grote problemen. Het handelen van de Belastingdienst bleek achteraf veel te streng en te star te zijn geweest: de menselijke maat ontbrak.

Na het vertrek van Snel nam Hoekstra de regie. Een kleine 300 gedupeerde ouders hoorden een week voor kerst van de Belastingdienst hoeveel compensatie ze in 2019 nog zouden krijgen. Het ging om een voorlopig bedrag, gebaseerd op de informatie die toen beschikbaar was. De bedragen werden voor de kerst overgemaakt. In ruim tweehonderd gevallen gaat het om bedragen tot 20.000 euro, bij ruim zeventig ligt het bedrag hoger. De hoogste uitkering is 66.000 euro. Begin dit jaar volgt een definitieve beoordeling.

Bekijk hieronder onze video's over de toeslagenaffaire.