In het rapport ‘Dit zijn de lessen van 1,5 jaar coronacrisis’ analyseerde KPMG het Nederlandse coronabeleid tussen maart 2020, bij de start van de pandemie, en juli 2021.

Volgens KPMG ging er veel mis bij het uitvoeren van de vaccinatiestrategie. ‘Het deels afwijken van de opgestelde vaccinatiestrategie door de Gezondheidsraad heeft mogelijk geleid tot gezondheidsschade en onnodig lange extra druk op ziekenhuizen’, schrijven de onderzoekers. Na lobby van de ziekenhuizen week het kabinet iets af door zorgpersoneel voorrang te geven. 

De Nederlandse strategie was vooral gebaseerd op het aantal coronapatiënten in ziekenhuizen en niet op het aantal besmettingen, concluderen de onderzoekers. Daardoor werd er vaak te laat ingegrepen en zijn in Nederland relatief meer doden gevallen dan in Scandinavische landen als Noorwegen, Denemarken en Finland, waar sneller werd besloten tot een lockdown, grenscontroles en quarantaineregels. Vergeleken met deze landen ‘blijkt dat Nederland zowel op de economische groei als op oversterfte beduidend minder goed in staat is geweest de pandemie te managen’, stellen de onderzoekers. 

Bij kritiek op de corona-aanpak schermen ministers hier nog wel eens met de hoge notering van Nederland in de ‘Bloomberg-index’, waarbij het persbureau beoordeelt welk land momenteel het meest effectief met het virus omgaat zonder dat restricties economie en maatschappij te veel lamleggen. Noorwegen staat op één, Nederland op drie.

Maar KPMG kijkt terug. Volgens de onderzoekers nam het kabinet op cruciale momenten maatregelen die haaks stonden op de toen geldende wetenschappelijke inzichten. Zo koos de regering voor ‘groepsimmuniteit/mitigatie’ (indammen) en een beperkt testbeleid terwijl het advies van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) juist luidde: het virus indammen en veel testen.

‘Het meest recente voorbeeld betreft de versoepelingen van 30 juni’, stelt KPMG in het rapport over de dansen met Janssen-versoepelingen, ‘waarbij in plaats van gradueel te versoepelen voor een ‘big bang’ is gekozen met een te snelle stijging van het aantal besmettingen tot gevolg, waardoor een deel van de bevolking besmet raakte voordat het de kans had zich (volledig) te laten vaccineren.’

Ook zijn er veel jongeren die nu kampen met langdurige Covid. Volgens KPMG is de impact van de gevolgen van corona op de lange termijn onderschat. Mogelijk heeft dat te maken met de grote druk vanuit de samenleving en de Tweede Kamer om te versoepelen, stelt het adviesbureau. ‘In die zin heeft het kabinet wellicht geluisterd naar de samenleving, maar met mogelijkerwijs uiteindelijk negatieve langdurige gevolgen voor een groot deel van de bevolking.’

Daar staat tegenover dat het kabinet met het invoeren van een avondklok weer juist op tijd anticipeerde op de opmars van de Britse variant.  ‘Nederland lijkt in vergelijking met andere landen een gemiddelde prestatie te hebben geleverd in de bestrijding van de coronacrisis, waarbij de economische prestaties wellicht hoger scoren dan de volksgezondheidskant’, staat in het rapport.

Nederland zou veel meer uit moeten gaan van het slechtste scenario, adviseert KPMG: ‘Plan for the worst, hope for the best’. ‘In een volgende pandemie of soortgelijke crisis zou het goed zijn om deze nieuwe attitude wel structureel te hanteren.’

KPMG merkt op dat de samenwerking tussen het ministerie van Volksgezondheid, het RIVM, GGD GHOR Nederland en GGD’en, moeizaam verliep. ‘Het meest in het oog springende voorbeeld betreft de lange wachttijden voor de teststraten in het najaar van 2020. Volksgezondheid en RIVM stelden het nieuwe testbeleid op, informeerden de GGD’en relatief laat en ook de inkoop van testcapaciteit door Volksgezondheid was te laag.’

Daarnaast is KPMG kritisch over de slechte communicatie van het coronabeleid door het kabinet.  Volgens het bureau is het raadzaam om bij de uitgestippelde routekaarten niet te werken met data voor eventuele nieuwe maatregelen of versoepelingen, maar epidemiologische doelen zoals het aantal besmettingen en de reproductiewaarde.

Nederlanders kregen meerdere keren te horen kregen dat ‘zorgvuldigheid boven snelheid’ ging. ‘Bijvoorbeeld bij de voorbereiding van de vaccinatiecampagne. Dat snelheid als zodanig in werkelijkheid juist een onderdeel is van zorgvuldigheid werd daarmee genegeerd en daarmee werd een schijntegenstelling gecreëerd’, aldus het bureau.

De coronacrisis maakt daarnaast duidelijk hoe Nederland en andere EU-landen voor sommige producten, zoals mondkapjes en medicijnen, afhankelijk zijn van het buitenland. Ook ontbrak internationale coördinatie bij maatregelen en een goede samenwerking met buurlanden.

‘Nederland zou baat hebben gehad bij het internationaal coördineren van maatregelen. Toen Nederland koos voor een lockdown, konden mensen alsnog naar terrasjes in België en Duitsland. Wanneer Nederland het virus onder controle had, kwamen inwoners van buurlanden juist naar Nederland’, staat in het rapport.

De KPMG-kritiek ligt in lijn met de koers van de kritische adviseurs van het Red Team, dat er steeds op hamerde dat Nederland eerder moet ingrijpen bij oplopende infectieaantallen.

Met het rapport loopt KPMG vooruit op een onderzoek van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV), dat naar verwachting begin volgend jaar verschijnt. Ook komt er mogelijk nog een parlementaire enquête.