Na de versoepelingen van de coronamaatregelen de afgelopen maanden zijn ook de protesten tegen die maatregelen afgenomen, schrijft de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) in haar vanmiddag verschenen Dreigingsbeeld. ‘Nu een deel van het coronaprotest afzwakt, blijft een deel van de hardere onderstroom over’, schrijft de dienst ook. ‘De drempel voor het (online) bespreken en plegen van buitenwettelijke acties is lager geworden en gewelddadige acties blijven plaatsvinden.’

Een voorbeeld daarvan is Ralph K. die dit voorjaar werd opgepakt omdat hij plannen maakte een vuurwerkbom te laten ontploffen bij een vaccinatielocatie in Den Helder. Drie maanden geleden werd ook Yavuz O. opgepakt, hij praatte op chatapp Telegram samen met andere tegenstanders van de coronamaatregelen openlijk over het plegen van aanslagen op politici.

Het Dreigingsbeeld, dat door de NCTV twee keer per jaar wordt gepubliceerd, komt uit op het moment dat het kabinet nadenkt over strengere coronamaatregelen, mogelijk ook alleen voor ongevaccineerden. Dat nieuwe beleid is nog niet meegenomen in het Dreigingsbeeld, maar kan wel tot nieuwe, hevigere protesten leiden. Een deel van de coronademonstranten verzet zich hevig tegen de wereldwijde vaccinatiecampagne.

‘Vanuit een combinatie van wij-zij denken, complotconstructies en het verwerpen van de democratische rechtsorde, kan de radicale onderstroom van het coronaprotest haar tegenstanders wegzetten als vijanden, waartegen eigenrichting en geweld gerechtvaardigd zijn’, schrijft de NCTV. ‘Daarbij schuilt het gevaar van isolatie. Nu het coronaprotest afzwakt, blijft een deel van de hardere onderstroom over. Binnen afgezonderde online echoputten ziet dit deel haar eigen werkelijkheidsbeleving keer op keer bevestigd.’

_{Lees verder onder de afbeelding.}

De dienst ziet ook een vermenging van het coronaprotest met extreemrechtse bewegingen. ‘Mensen uit rechts-extremistische hoek sluiten aan bij protesten, zijn te zien op YouTube-kanalen die eerder vanuit maatschappelijk ongenoegen werden opgericht of hebben online connecties met complotdenkers.’ Die vermenging vindt mogelijk plaats via de zogenoemde Defend-groepen, die coronaprotesten organiseren of erbij aanwezig zijn. ‘Anti-overheidsgroepen met mogelijk extreemrechtse invloeden waarbinnen vernieling, belediging, opruiing en geweld tegen de politie geaccepteerd zijn.’

Die Defend-groepen zijn vooral regionaal georganiseerd. Begin dit jaar protesteerden in het zwart geklede en gemaskerde leden van Defend IJmuiden in die stad tegen de Nederlandse vaccinatiecampagne. Een paar maanden eerder was dezelfde groep in het nieuws geweest, omdat ze demonstreerden voor een heel ander onderwerp: het in stand houden van Zwarte Piet.

Luister ook naar onze podcast Politiek Dichtbij:

De vermenging tussen het radicalere coronaprotest en extreemrechts is in meer landen in Europa te zien, analyseert de NCTV, onder meer in Duitsland, België en Oostenrijk. In België was dat zichtbaar toen militair Jürgen Conings wapens meenam uit een kazerne en verdween. Conings stond bekend om zijn extreemrechtse sympathieën en bedreigde onder meer de Belgische viroloog Marc Van Ranst. In Oostenrijk nam de politie bij invallen in woningen van tegenstanders van de coronamaatregelen vuurwapens, munitie en zwaarden in beslag. ‘De groep was volgens het ministerie van Binnenlandse Zaken van plan om bij een demonstratie tegen het Oostenrijkse coronabeleid politieagenten aan te vallen. Mogelijk zijn de verdachten ook aanhangers van neonazistisch gedachtegoed.’

De grootste terroristische dreiging in Nederland gaat ondertussen nog steeds uit van het jihadisme, concludeert de veiligheidsdienst. Ook al groeit die beweging van zo'n vijfhonderd mensen in Nederland al enige tijd niet meer en is ze onderling sterk verdeeld. In september werden in Eindhoven nog negen jonge mannen opgepakt die, volgens het Openbaar Ministerie, vanuit jihadistisch gedachtengoed mogelijk een aanslag voorbereidden. 

De NCTV ziet dat volgend jaar een aantal gedetineerde jihadisten die veroordeeld zijn vanwege hun reis naar Syrië, vrijkomen. ‘Van het merendeel kan worden aangenomen dat ze ook na detentie geen afstand hebben genomen van het gewelddadige gedachtegoed van ISIS en ervaring hebben met wapens, explosieven en extreem geweld. Het is echter te vroeg om te zeggen of zij ook na hun detentie zullen terugkeren naar hun jihadistische netwerken of dat zij (nog) bereid zijn tot het plegen van aanslagen.’

De dienst stelt vraagtekens bij het kabinetsbeleid om de Nederlandse nationaliteit van sommige veroordeelden in te trekken. Het kan averechts werken omdat het maar de vraag is of de personen in kwestie wel echt Nederland verlaten of illegaal hier blijven. In dat laatste geval ‘wordt het zicht op deze terrorismeveroordeelden beperkt'. ‘Deze situatie zou mogelijk kunnen leiden tot een verhoogde dreiging tegen de nationale veiligheid.’

De extreemrechtse beweging in Nederland is de afgelopen jaren wel gegroeid. Het gaat daarbij dan vooral om het zogenoemde ‘accelerationisme’, een ideologie die door middel van geweld chaos en een rassenoorlog wil creëren in Europa. De denkbeelden worden vooral online verspreid. ‘Het gaat om ten minste een paar honderd Nederlanders tussen de 12 en 20 jaar die veel tijd online doorbrengen op internationale netwerken. Nederlandse deelnemers lijken relatief vaak te kampen met psychosociale problematiek en hebben een gebrekkig sociaal vangnet.’ Zo loopt er nog een rechtszaak tegen twee jonge mannen die lid waren van de extreemrechtse, internationale organisatie The Base.

Het dreigingsniveau in Nederland blijft ondertussen op niveau 3 (van 5) staan. Dat betekent dat de kans op een aanslag in Nederland ‘aanzienlijk’ is. Het niveau geldt in Nederland sinds december 2019, de jaren daarvoor gold niveau 4 waarin de kans op een aanslag ‘substantieel’ is.  

Kijk hier onze nieuwsvideo’s: