‘Nederlandse Staat aansprakelijk voor gevolgen Turkije-deal’

Op het hoogtepunt van de vluchtelingencrisis van 2015/2016 sloot de EU een deal met Turkije om de komst van nog meet bootjes vanuit Turkije naar Griekenland tegen te gaan. In ruil voor zes miljard euro zou Turkije de vluchtelingen (vooral Syriërs, maar ook Afghanen) tegenhouden en opvangen. Wie nog wel in Griekenland aankwam, zou direct teruggestuurd worden. Nederland was in die periode voorzitter van de EU, premier Rutte en toenmalig PvdA-leider Diederik Samson speelde een grote rol bij het tot stand komen van de deal.

,,Door de deal kwamen tienduizenden vluchtelingen onder erbarmelijke en mensonterende omstandigheden vast te zitten in kampen op de Griekse eilanden”, stellen Amnesty, Defence for Children, Stichting Bootvluchteling en PAX. Ook terugsturen naar Turkije was volgens de organisaties geen oplossing. ,,Het was al duidelijk dat Turkije geen veilig land was omdat het niet in de basisbehoeften van vluchtelingen kon voorzien.”

Het Europese Hof van Justitie oordeelde eerder dat de EU niet aansprakelijk gesteld kan worden, omdat de deal is gesloten door de afzonderlijke lidstaten. De organisaties stellen daarom nu Nederland aansprakelijk voor ‘onrechtmatig handelen'. Ze willen dat de Nederlandse regering 'de juridische verantwoordelijkheid voor de deal erkent’ en vragen om ‘rechtsherstel voor de vluchtelingen’. Hoe dat er in praktijk uit moet zien, wil een woordvoerder van Amnesty nog niet zeggen. Wel vinden de organisaties dat de regering toezegt dat eventuele toekomstige migratiedeals niet meer worden gesloten als ‘ze voorzienbaar tot mensenrechtenschendingen leiden'.

Als de regering niet binnen een maand reageert, dagen de organisaties de Staat voor de rechter. Die zet is onder andere ingegeven omdat Nederland en andere Europese landen steeds vaker spreken over het sluiten van soortgelijke deals met Afrikaanse landen, zoals Tunesië of Rwanda.

Opmerkelijk is wel dat een voormalige directeur van Amnesty International in 2018 nog excuses aanbood voor de harde kritiek die de organisatie had geleverd op de Turkije-deal. Hij noemde die in 2016 ‘immoreel en illegaal', maar kwam daar later op terug.