Nieuwe Hollandse Waterlinie en Koloniën van Weldadigheid toegevoegd aan werelderfgoedlijst

Unesco vergaderde vanmiddag over verschillende ‘genomineerden’ voor de status van Werelderfgoed. Voor de Nieuwe Hollandse Waterlinie en de Koloniën van Weldadigheid kwam groen licht. Op de lijst staan 1100 objecten, werken, natuurgebieden en voorwerpen, waaronder twaalf uit Nederland. De molens van Kinderdijk werden in 1997 toegevoegd. 

Boris van der Ham, voorzitter van de Stichting Werelderfgoed Nederland, is enorm blij met deze uitslag: ,,We hebben een prachtige dag gehad met erkenning voor twee hele verschillende, maar hele belangrijke werelderfgoederen. Dus we hebben al twee gouden medailles binnen.”

De Nieuwe Hollandse Waterlinie vormt samen met de Stelling van Amsterdam, die sinds 1996 op de lijst staat, de Hollandse Waterlinies. De Waterlinies vormen een stelsel van sluizen, dijken, kanalen en gemalen, die Nederland beschermden tegen vijanden. Ook bood dit bescherming tegen hoogwater in de rivieren. Zulke waterwerken, die zo goed bewaard zijn gebleven, bestaan nergens anders ter wereld. ,,Het comité zei ook al, het is een unieke waterlinie. Die is nergens zo groot, zo omvangrijk en in zo’n goede staat. Dat is gewoon echt prachtig.”

Een felbegeerde plek op de Werelderfgoedlijst - die ontstond in de jaren 70 - betekent wereldwijde erkenning en heeft vaak een groot effect op het toerisme naar een gebied. De status biedt verder vooral veel extra bescherming. Ook zijn er fondsen beschikbaar voor onderhoud en reparatie.

De Nieuwe Hollandse Waterlinie werd in 1815 aangelegd en is het militaire verdedigingswerk dat Holland moest beschermen tegen de vijand uit het oosten door hele stukken land kniehoog onder water te zetten. De eigen soldaten lagen gelegerd in talrijke forten langs de linie die zich uitstrekte van Amsterdam tot in de Biesbosch.

De 85 kilometer lange linie telt maar liefst 45 forten, zes vestingen en twee kastelen. Onder meer Fort Asperen, Bakkerskil en Vuren, het Geofort, Slot Loevestein en de vestingen Gorinchem en Woudrichem maken er deel van uit. Koning Willem I besloot in 1815 tot de aanleg van de vernieuwde waterlinie. In 1880 volgde een uitbreiding met de Stelling van Amsterdam. De Waterlinies vormen een stelsel van sluizen, dijken, kanalen en gemalen, die Nederland beschermde tegen vijanden. Ook bood dit bescherming tegen hoogwater in de rivieren. Zulke waterwerken, die zo goed bewaard zijn gebleven, bestaan nergens anders ter wereld.

De Koloniën van Weldadigheid in Drenthe zijn in 1818 gebouwd door de Maatschappij van Weldadigheid. Het doel hiervan was om arme inwoners van grote steden een beter bestaan te geven op het platteland. Er zijn nog zeven koloniën te zien, maar alleen die in Frederiksoord, Veenhuizen, Wilhelminaoord en in het Belgische Wortel zijn werelderfgoed geworden. ,,Dit is een erg uniek werelderfgoed in ons land”, zegt Van der Ham. ,,Veel werelderfgoederen in ons land gaan over water. Maar dit is een heel ander soort werelderfgoed, eigenlijk is het een soort icoon voor hoe er de afgelopen eeuw is nagedacht over sociaal beleid voor mensen die het moeilijk hebben.”

Morgen wordt naar verwachting bekend of ook de Romeinse Limes op de lijst belanden. Die beschermde het Romeinse Rijk tegen Germaanse stammen. Onder meer bij Nijmegen zijn hier nog resten van te zien. Hier was een groot Romeins fort met een stad. De Limes in Nederland en in Duitsland maakt deel uit van een grotere grens van het Romeinse Rijk in Europa en Noord-Afrika, waarvan delen al op de werelderfgoedlijst staan. ,,We haken aan bij een ander werelderfgoed dat er al is, dit maakt het werelderfgoed compleet.” Daarom heeft hij goede hoop voor dinsdag. ,,Maar,” zegt Van der Ham, ,,je moet altijd afwachten. Je gaat pas op het podium staan als je de medaille binnen hebt.”

Omdat het comité vorig jaar niet kon samenkomen vanwege het coronavirus, zijn er nu twee weken uitgetrokken voor de vergadering in het Chinese Fuzhou. Van 16 tot en met 31 juli worden in totaal ruim vijftig nominaties besproken.

Hoewel plaatsing op de Werelderfgoedlijst wordt gezien als een enorme eer, zijn er lokaal ook zorgen. Unesco beschermt het erfgoed nog beter dan nu vaak al het geval is. En dat kan voor lokale gemeenten extra beperkingen opleveren, bijvoorbeeld als het gaat om woningbouw.