Vijf procent van tieners slikt al slaapmiddel: 'Pas op voor averechts effect'

Melatonine is een slaaphormoon dat het lichaam zelf aanmaakt. Het wordt geproduceerd in de hersenen en geeft het lichaam ’s avonds een seintje dat we naar bed moeten. In Nederland zijn de pilletjes zonder recept verkrijgbaar en worden ze gebruikt om slaapritmeproblemen te behandelen bij volwassenen.

Uit onderzoek van het Erasmus MC in Rotterdam onder 871 kinderen, met een gemiddelde leeftijd van 11 jaar, blijkt dat de pilletjes ook populair zijn onder jongeren. Ouders denken daarmee de korte of slechte slaap van hun kind te verbeteren. ,,We zijn geschrokken van de cijfers”, zegt slaaponderzoeker en promovendus Elize Koopman-Verhoeff. ,,We weten namelijk niet of melatonine op lange termijn schadelijke effecten kan hebben op kinderen. Daar is eerst meer onderzoek voor nodig.”  De pilletjes worden nu vaak ingenomen zonder recept of advies over de dosering en tijdstip van toediening. Daarom moeten ouders met slaapproblemen bij hun kind eerst naar de dokter gaan, vindt Koopman-Verhoeff. 

Kinderen met autisme of ADHD kunnen wel baat hebben bij extra melatonine, zegt de Rotterdamse onderzoeker. Zij zijn ’s nachts actiever en worden tussendoor vaker wakker. 

Maar voor andere slechte slapers ligt het anders. Ongeveer een kwart van de kinderen kampt met slaapproblemen in de kindertijd, bleek uit eerdere studies. Wie dan melatonine te kort voor het slapen gaan inneemt, of ’s nachts tijdens het woelen, kan daarmee zijn biologische klok juist van slag brengen. De zelfgeproduceerde melatonine is ‘s morgens uit het lichaam, maar als de extra ingenomen melatonine nog niet is afgebroken redeneert deze klok dat het nog nacht is. De klok stelt zichzelf dan bij naar een later tijdstip. ,,Het effect is dan averechts: het kind slaapt juist later in”,  legt Van Someren uit.

Hij raadt aan om eerst naar behandelingen te zoeken waarbij het risico op schadelijke effecten minder groot is. ,,Als de biologische klok van je kind in de war is en hij ’s ochtends zijn bed niet uit wil komen, zou ik eerst een lamp in de slaapkamer zetten die het ochtendgloren simuleert. Ook dat kan het slaap-waakritme weer in balans brengen.”

Echt bewezen nuttig is melatonine volgens hem bij een jetlag. Maar dan alleen wanneer je naar het oosten vliegt, bijvoorbeeld naar Japan en wanneer je een heel zorgvuldig schema aanhoudt. ,,Slik een paar dagen voor je reis een pilletje vijf uur voordat je normaal gesproken in slaap valt. Ga een uur eerder naar bed, sta ook een uurtje eerder op en ga dan direct het heldere licht in. Doe dat elke volgende dag allemaal steeds een uur eerder. Zo kun je je biologische klok een uur per dag vervroegen om alvast te wennen aan de nieuwe tijdzone.”

Slaaponderzoeker Koopman-Verhoeff benadrukt dat een nachtje slecht slapen geen kwaad kan. ,,Zo’n nacht hebben we allemaal wel eens. Grijp niet gelijk naar de melatoninepilletjes.” Zij raadt ouders aan om een vaste bedtijd af te spreken met hun kind. Een 11-jarige heeft 9 à 10 uur slaap nodig. ,,Rust en regelmaat doet hen goed.”
Ook slapen kinderen rustiger wanneer ze in het half uurtje voor bedtijd minder prikkels hoeven te verwerken: ,,In de avond is fel licht van mobieltjes, tv-schermen of de slaapkamerlamp af te raden. Die remmen de aanmaak van natuurlijke melatonine.”

Ook het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen benadrukt dat kinderen voorzichtig moeten zijn met het gebruik van melatonine.