Brokstukken opgeblazen Martinuskerk keren als museumstukken terug in Kerkdriel

De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed heeft de waardevolle resten van de kerk vanaf de oorlog in opslag gehad, voor het geval ze ooit nog nodig waren bij restauratiewerkzaamheden. Dat is sinds die tijd niet nodig gebleken. Het gaat om beeldhouwwerk uit de 15de eeuw, 600 jaar oud dus. Een mooi voorbeeld is een engelachtige figuur met in de hand een fakkel. Op een foto in de beeldbank van de rijksdienst is te zien dat de ‘engel’ in 1930 nog deel uitmaakte van het fraaie kapiteel van een zuil in de zuidbeuk van de kerk.

Op 23 april 1945 kwam met een enorme klap een einde aan het monument. De Royal Marines waren vanaf de zuidkant van de Maas overgestoken, tegelijkertijd met de aanval van de Prinses Irenebrigade op Hedel. De Duitsers hadden al springstof aangebracht in de kerk. Het plan was om, net als tal van kerken langs de Waal, de toren op te blazen, zodat de geallieerden deze niet als uitkijkpost konden gebruiken.  

De hele nacht had een Duitse soldaat de wacht gehouden in de toren. Hij werd gevangen genomen door de Royal Marines. Zo leek het erop dat de kerk zou worden gespaard. Opgetrommelde Duitse versterkingen joegen de Britten echter weer terug de rivier over. 's Middags ging de kerk alsnog de lucht in.

Gerrit Verkuil beschrijft in Drielse Vertellingen van december 2001 hoe mooi de kerk van binnen moet zijn geweest. ,,In 1540 telde de kerk maar liefst 10 altaren, was het koorgewelf met fraaie fresco's versierd en waren de pijlers met kunstig bewerkte kapitelen getooid.”

Voorafgaand aan de wederopbouw, onderzochten archeologen het terrein. Die ontdekten in 1949, schrijft Verkuil, onder de ruïne de sporen van een nog oudere, romaanse kerk. Dat was een gebouw van 9 bij 39 meter, opgetrokken uit tufsteen en een toren op het westen. Het kerkje is vermoedelijk rond 1300 gebouwd. Op de fundamenten ervan is de gotische kerk gebouwd. Die kenmerkte zich in de laatste jaren door een kromme spits. 

Er is na de oorlog overwogen om de kerk in volle glorie te herbouwen. Dat zou 7 ton kosten en dat vond de rijksoverheid destijds te veel. Voor 170.000 gulden kregen de Drielse protestanten een sobere kerk zonder poespas. Al het moois ging in opslag in Amersfoort. 

Er komen nu 20 pallets terug naar Kerkdriel. Die passen niet allemaal in het museum. ,,We gaan eerst kijken wat mooi en passend is", zegt wethouder Anita Sørensen. Het museumbestuur vindt het nog te vroeg om te reageren. ,,Een delegatie is in Amersfoort gaan kijken en kwam enthousiast terug", zegt secretaris Maria te Voert. ,,Door corona kunnen we er voorlopig niet mee vooruit.”