Taboe op borstvoeding oorzaak hoge kindersterfte in Brabant eind negentiende eeuw
TILBURG - Een taboe op het geven van borstvoeding aan kinderen zorgde eind negentiende eeuw voor een hogere kindersterfte. Dat blijkt uit onderzoek van Evelien Walhout, die op 25 januari haar proefschrift An infants’ graveyard? Region, religion and infant mortality in North Brabant, 1840-1940 verdedigt aan Tilburg Univerity.
Delen per e-mail
Evelien Walhout wilde weten waarom tegen het einde van de negentiende eeuw de gezondheid van de Noord-Brabantse bevolking verslechterde, onder meer tot uiting komend in een relatieve toename van de babysterfte. Terwijl in andere delen van Nederland de zuigelingensterfte fors daalde, gebeurde in de overwegend katholieke provincies Noord-Brabant en Limburg juist het tegenovergestelde.
In haar proefschrift stelt de onderzoekster dat artsen in die tijd weliswaar de voordelen van borstvoeding kenden, maar dat veel Noord-Brabantse moeders ervoor kozen hun kinderen niet zelf te zogen. Religieuze zedelijke overwegingen, zoals het niet mogen ontbloten van de borst in het openbaar, maar ook lokale gebruiken veroorzaakten deze zwakke borstvoedingstraditie. Daarmee steeg de kans dat baby’s stierven aan acute spijsverteringsziekten, zoals diarree. Indertijd bestond er een duidelijk verband tussen religie, gezondheid en sterfte.
Katholieke context
De promovenda laat zien dat vooral baby’s in katholieke gezinnen lagere overlevingskansen hadden dan kinderen in protestantse, joodse en niet-religieuze gezinnen. Ook de aanwezigheid van veel katholieken in de omgeving was nadelig voor de overlevingskansen: de kerk bepaalde de normen, waarden en gebruiken met betrekking tot gezinsleven en kinderzorg.
Walhout stelt ook vast dat katholieke zuigelingen boven de rivieren soortgelijke risicoprofielen kenden. Katholieke ouders waren doorgaans minder geneigd borstvoeding te geven en zochten nauwelijks de hulp van een arts wanneer een baby ziek werd.
Regionale variatie
Noord-Brabant liet wel sterke contrasten zien: naast risicogebieden met een extreem hoge babysterfte lagen gebieden waarin gezinnen nauwelijks geconfronteerd werden met het vroegtijdig overlijden van hun pasgeborenen.
Roosendaal
In Roosendaal, waar 97 procent van de bevolking katholiek was, werden vooral arbeidersgezinnen getroffen door hoge kindersterfte als gevolg van acute spijsverteringsziekten. In boerengezinnen liepen baby’s juist minder risico om aan diarree te overlijden.
Het feit dat alle sociale groepen in Roosendaal in de zomermaanden een verhoogde kindersterfte kenden (door hogere temperaturen hadden bacteriën vrij spel) wijst op een zwakke borstvoedingstraditie onder alle lagen van de bevolking. Boerinnen waren wellicht eerder geneigd hun kinderen zelf te zogen. Maar waarschijnlijk profiteerden zij vooral van de beschikbare verse koemelk. Stadsbaby’s en -peuters kregen vaker pap, koe- of geitenmelk, aangelengd met vaak vervuild drinkwater.
Borstvoeding taboe
Walhouts onderzoek laat zien dat moeders en vaders weliswaar zelf beslisten over zorg en voeding, maar zich tevens lieten leiden door religieuze en lokale gewoonten. Borstvoeding werd in verband gebracht met seksualiteit en mede daardoor werd de medisch gestelde termijn van zes maanden borstvoeding nauwelijks behaald. In het Noord-Brabant van rond 1880 wezen lokale geestelijken het ontbloten van de borst in het openbaar sterk af, evenals predikanten in de orthodox-protestantse Noordwesthoek van de provincie.
De situatie van toen is vergelijkbaar met die in derdewereldlanden nu, waar borstvoeding het verschil tussen leven en dood bepaalt en baby’s vooral overlijden aan infectieziekten.
Tegenwoordig wordt borstvoeding nog altijd niet helemaal geaccepteerd. Maar het grote verschil tussen toen en nu is dat de gezondheidsvoordelen voor Nederlandse moeders en hun zuigelingen momenteel verwaarloosbaar zijn.
Roosendaalse baby's
Evelien gebruikte studies van artsen, geestelijken en wiskundigen, die destijds onderzoek verrichtten naar het verband tussen religie en specifieke ziekte- en sterftepatronen. Ze had toegang tot grote, unieke datasets, zoals de Historische Steekproef Nederlandse Bevolking. Ook had ze inzage in een dataset van de demografische kenmerken van alle Roosendaalse baby’s en peuters die na 1865 in de stad stierven, inclusief hun doodsoorzaak. Bijzonder, omdat individuele doodsoorzakenregistratie slechts voor weinig Nederlandse steden bewaard is gebleven.
Historica
Evelien Walhout is universitair docent aan de Universiteit Leiden. Als historica is ze gespecialiseerd in historische demografie en gendergeschiedenis. Zij doet vooral onderzoek naar ziekte- en sterftepatronen in het verleden. Ze werkt tevens voor diverse onderzoekscommissies, o.a. de Commissie Samson, naar seksueel misbruik in de jeugdzorg na 1945 (2012), en de Commissie De Winter, naar geweld in de jeugdzorg (2019). Voor de Radboud Universiteit Nijmegen deed ze onderzoek naar gedwongen adopties in Nederland in de periode 1956-1984.
Gratis onbeperkt toegang tot Showbytes? Dat kan!
Log in of maak een account aan en mis niks meer van de sterren.Lees Meer
-
PREMIUM
Nieuwsoverzicht | 44-jarige Aardenburgse verdachte ontkent in zaak Ichelle - Moeder knokt voor behoud van graf 6-jarige zoon
Het kabinet trekt 8,5 miljard euro uit voor het wegwerken van corona-achterstanden in het onderwijs. 6 miljard euro gaat naar het basis- en voortgezet onderwijs. Het kabinet bevriest de huren voor alle sociale huurwoningen in Nederland. Normaal gaat jaarlijks de huur in juli omhoog. Verder knokt Mieke Kroonen voor de laatste rustplaats van haar zoontje Sander en is Solange (33) uit Tilburg getekend voor het leven nadat een vuurwerkbom in haar kamer werd gegooid. Dit en meer in het nieuwsoverzicht van woensdag. -
Stank-app valt niet lekker bij boeren: ‘Die voorzitter doet er alles aan de veestapel te halveren’
SINT HUBERT - De stank-app die het Brabants Burgerplatform heeft geïntroduceerd is niet lekker gevallen bij veel boeren in het Land van Cuijk. ,,Geert Verstegen, de voorzitter van het platform, doet er alles aan om de veestapel te halveren", zegt Hans Vermeulen, van boerenorganisatie ZLTO Land van Cuijk. Hij vindt het niet terecht dat agrariërs in een kwaad daglicht worden gesteld. -
Uitbraak vogelgriep pluimveebedrijf in Sint-Oedenrode, twee omliggende bedrijven ook geruimd
SINT-OEDENRODE - Bij een legkippenbedrijf in Sint-Oedenrode is de gevaarlijke variant van de vogelgriep (H5) vastgesteld. In een straal van 1 kilometer rond het bedrijf liggen twee andere pluimveebedrijven. Om verspreiding van het virus te voorkomen, worden ook deze twee bedrijven geruimd. -
PREMIUMVIDEO
Pleinpop in Schijndel schuift met datum vanwege ’grote broer’ Paaspop
SCHIJNDEL - Pleinpop in Schijndel maakt netjes plaats voor ‘grote broer' Paaspop. Omdat Paaspop vanwege het coronavirus verkaste van Pasen naar begin september, moest Pleinpop uitwijken naar een andere datum. Die is nu bekend: vrijdag 27 en zaterdag 28 augustus. -
PREMIUM
‘Natuurlijk mocht het niet, maar ze wilden het zo graag’: dit zijn alle illegale coronafeestjes tot nu toe
De politie heeft haar handen vol aan illegale feestjes en evenementen. Het is nu bijna een jaar geleden dat de eerste coronabesmetting ons land binnendrong. Ook in Brabant werden flink wat feestjes gemeld. Een overzicht van alle coronafeestjes waar de redactie van op de hoogte is.
-
Dode Pool gevonden in migrantenhotel op industrieterrein in Best, misdrijf niet uitgesloten
BEST - In het hotel Goodstay voor arbeidsmigranten is woensdagochtend een Poolse man dood gevonden in zijn kamer. De politie sluit een misdrijf niet uit. -
Bergse Jelle, die beroemd werd met gitaar spelen tijdens hersentumoroperatie, is overleden
Hij ging het afgelopen voorjaar de wereld over. Jelle van Tilburg uit Bergen op Zoom speelde gitaar terwijl hij geopereerd werd aan een grote hersentumor. Zijn strijd hiertegen duurde tot afgelopen zaterdag. Jelle is 35 jaar geworden. -
PREMIUM
Vaker les buiten school: theater in beeld als klaslokaal
BOXMEER/GENNEP - Scholieren in het Land van Cuijk en Gennep krijgen de komende maanden wellicht vaker les in de schouwburg en andere grote zalen. Omdat daar meer ruimte is, zodat iedereen zich in coronatijd makkelijker aan 1,5 meter afstand kan houden.