De experts omschrijven de coronacrisis als het ‘Tsjernobyl-moment’ van de 21ste eeuw, een verwijzing naar de kernramp in Oekraïne uit 1986. Ze stellen dat wetenschappers jarenlang hebben opgeroepen maatregelen te nemen om de mensheid te beschermen tegen een pandemie. Daar zou onvoldoende mee zijn gedaan.

Lidstaten van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) vroegen ongeveer een jaar geleden om het onderzoek van het IPPPR. Dat panel bestaat onder meer uit politieke zwaargewichten als oud-premier Helen Clark van Nieuw-Zeeland en Nobelprijswinnares Ellen Johnson Sirleaf, de voormalige leider van Liberia.

De conclusies van de onderzoekers liegen er niet om. Instellingen hebben volgens het panel nagelaten om burgers te beschermen tegen een pandemie die leidde tot ruim 3 miljoen doden. Als wereldleiders sneller hadden gereageerd, had de coronapandemie wereldwijd geen miljoenen levens gekost. 

De onderzoekers zeggen in hun rapport dat te veel landen in februari 2020 een afwachtende houding aannamen. Van gecoördineerd, internationaal leiderschap was geen sprake. Ook hebben lidstaten nagelaten om de WHO de bevoegdheden te geven om haar werk naar behoren te kunnen uitvoeren.

Door een gebrek aan geld en interesse zijn bij de voorbereiding, in februari vorig jaar, kansen verloren gegaan om de pandemie af te wenden. Landen zouden hebben gewacht op wat komen ging. Op elk punt zouden ze steken hebben laten vallen. ,,Sommige landen hebben afgewacht tot ic’s vol begonnen te stromen”, aldus voorzitter van het onderzoekspanel Helen Clark. ,,Toen was het te laat om de impact van de pandemie te voorkomen.”

De wereldleiders krijgen er danig van langs in het rapport. Het ontbrak hen aan leiderschap. De WHO zelf zou te zwak zijn geweest om een vuist te maken en niet genoeg tegengas hebben gegeven aan landen die het virus onderschatten. De WHO had waarschijnlijk al op 22 januari kunnen besluiten om groot alarm te slaan door een internationale noodsituatie uit te roepen, vindt het IPPPR. Dat gebeurde pas acht dagen later. Het duurde tot maart voordat de WHO over een pandemie sprak. Pas toen kwamen veel landen echt in actie.

Als er geen hervormingen worden doorgevoerd, zal het ook in de toekomst niet lukken om zo’n gezondheidscrisis te voorkomen. Het IPPPR komt met een reeks aanbevelingen. Zo moeten de rijke landen voor september een miljard coronavaccins afstaan aan minder welvarende staten. Ook moeten overheden en bedrijven vrijwillig de licenties en technologie vrijgeven om coronavaccins te kunnen produceren. Als dat niet binnen enkele maanden gebeurt, moet het worden afgedwongen.

De onderzoekers pleiten er ook voor de WHO onafhankelijker te maken. Dat moet onder meer worden bereikt door de topman van de organisatie maximaal één termijn van zeven jaar te geven, zonder een optie op herverkiezing. Ook moet de internationale gemeenschap de financiering van de organisatie beter gaan regelen.

Het voorkomen van gezondheidscrises moet ook hoger op de internationale politieke agenda komen. De experts pleiten in het rapport voor de oprichting van een internationale raad (‘Global Health Threats Council’) die wordt voorgezeten door staatshoofden. Landen worden ook opgeroepen om zelf pandemiecoördinatoren te benoemen met zware bevoegdheden.

Bekijk hier onze video’s over het coronavirus: