Rechter beslist vandaag of Shell verantwoordelijk is voor CO2-uitstoot benzine

Het oliebedrijf moet volgens Milieudefensie en de andere in tien jaar tijd de uitstoot van het broeikasgas halveren. Het bedrijf behoort volgens de milieuactivisten tot de 25 meest vervuilende bedrijven ter wereld. Zonder inspanning van die bedrijven gaat het niet lukken om de CO₂-uitstoot te verminderen.

De zaak is aangespannen door Milieudefensie, Greenpeace Nederland, Stichting ter bevordering van de Fossielvrij-beweging, Landelijke Vereniging tot behoud van de Waddenzee, Stichting Both ENDS, Jongeren Milieu Actief, Stichting ActionAid en ruim 17.000 individuele eisers. Ze zijn van mening dat Shell te weinig doet aan het terugdringen van de CO₂-uitstoot en het voorkomen van ernstige klimaatschade. 

Het is overigens niet Shell zelf dat al die CO₂ uitstoot, maar dat zijn de klanten. U en ik met onze auto's en onze vliegvakanties; en de industrie die de gas- en aardolieproducten kopen. Het is het argument van de Amerikaanse wapenfabrikant die zegt: Hoor eens, ík schiet niemand dood, dat doet degene die de trekker overhaalt.

Concreet eist Milieudefensie dat Shell de CO₂-uitstoot die het veroorzaakt in 2030 met 45 procent heeft verminderd. Dat is volgens de eisers in lijn met het Klimaatakkoord van Parijs. Daarin spraken wereldleiders eind 2015 af dat de opwarming van de aarde moet worden beperkt tot 2 graden en bij voorkeur tot 1,5 graad ten opzichte van het pre-industriële tijdperk.

Dat Akkoord van Parijs is een klimaatafspraak tussen landen en niet tussen bedrijven, stelt Shell. De regeringen van die landen moeten beleid maken om de CO₂-uitstoot te beperken. Als Shell verplicht zou worden om benzinepompen te sluiten dan gaat de automobilist gewoon bij de concurrent tanken. De oliegigant zegt dat er bovendien al heel veel wordt gedaan om de eigen CO₂-uitstoot terug te dringen. 

Volgens de eisers leunt de multinational zelf te veel op het compenseren van de uitstoot door de aanplant van ‘onrealistisch grote hoeveelheden bos’. Shell wil daarnaast op grote schaal CO₂ gaan afvangen en opslaan. Ook heeft het bedrijf diverse plannen op het gebied van waterstof, in combinatie met windenergie. De eisers vinden dat onvoldoende, omdat Shell toch voornamelijk in fossiele brandstof blijft investeren.

Klimaatbeleid is geen zaak voor de rechter, vindt het olieconcern. Als de eisen worden toegewezen, zou dat volgens Shell leiden tot een situatie waarin mensen elkaar massaal kunnen gaan aanklagen met een beroep op het klimaat. 

Volgens de milieuorganisaties heeft het bedrijf echter meer invloed op de wereldwijde uitstoot dan de Nederlandse Staat. Daarom draagt Shell een grote verantwoordelijkheid om klimaatverandering tegen te gaan, betoogden de advocaten van Milieudefensie tijdens de behandeling van de zaak.

Shell is er niet gerust op. Bij de rechtszaak werd ook gesteld dat de milieuclubs sowieso de verkeerde hadden gedaagd. Niet het concern maar de duizenden dochterbedrijven zouden een voor een voor de rechter moeten komen, betoogden de advocaten. Dat zou juridisch onbegonnen werk zijn.

Het is een ingewikkelde zaak waar de rechtbank zich over buigt. Shell stoot al die CO₂ dan wel niet zelf uit, maar bedrijven hebben een zorgplicht jegens de maatschappij en in het Nederlands recht wordt daarmee rekening gehouden. De vervuiling die mede door Shell wordt veroorzaakt, zeggen de milieuclubs, leidt tot klimaatverandering, bosbranden, overstromingen en brengt daardoor zelfs de voedselvoorziening in gevaar. En daarmee is het een schending van de mensenrechten.

Met dat argument wist Urgenda ook in 2019 een rechtszaak tegen de Nederlandse staat te winnen. Nederland moest, oordeelde de rechter, meer doen om de CO₂-uitstoot terug te dringen om de mensenrechten die gevaar lopen vanwege de klimaatverandering te waarborgen. De grote vraag is of dat nu weer lukt. Shell is een bedrijf en geen overheid.