Rusland voert strijd met sociale media op

Rusland is dit jaar duidelijk een campagne begonnen tegen een groot aantal techreuzen, met name vanwege de online steun voor de gevangengenomen Kremlin-criticus Aleksej Navalny, die in januari terugkeerde uit Duitsland na daar te zijn behandeld voor een vergiftiging in augustus vorig jaar.

Afgelopen week was Google weer eens de gebeten hond: de Russische media- en internetwaakhond Roskomnadzor gebood de Amerikaanse internetgigant materiaal van de zoekmachine af te halen, dat verboden is in Rusland. Gebeurde dat niet binnen een etmaal, dan dreigde Roskomnadzor Google-services in Rusland te vertragen.

De Russische dienst zei dat Google 20 tot 30 procent van de links naar in Rusland ‘verboden’ inhoud nog niet had verwijderd. Het gaat volgens de Russen om materiaal dat drugsgebruik promoot en kinderpornografie bevat, maar ook om uitnodigingen aan mensen onder de 18 jaar voor illegale protesten.

‘Google voldoet niet volledig aan zijn verplichting om links naar internetsites met informatie die in ons land verboden is van zijn zoekresultaten in Rusland uit te sluiten’, aldus Roskomnadzor in een verklaring. Het zou gaan om vijfduizend webpagina's met verboden materiaal, waarvan er volgens Rusland 3500 ronduit ‘extremistisch’ zijn.

Opmerkelijk is overigens dat Google maandag, een paar uur voor de uitspraak van Roskomnadzor, voor het eerst in de geschiedenis van de hightechgigant zelf een rechtszaak tegen Rusland had aangespannen. Roskomnadzor had in januari geëist dat twaalf video’s, waarin minderjarigen zouden worden opgeroepen aan demonstraties mee te doen, van internet zouden verdwijnen. Google wil deze eisen via de rechter van tafel krijgen. De eerste hoorzitting in deze zaak vindt plaats op 14 juli.

Sinds begin dit jaar verzocht Roskomnadzor zowel buitenlandse als Russische technologiebedrijven, waaronder Facebook, Vkontakte (de Russische Facebook), TikTok, YouTube en Twitter, tienduizenden berichten, video’s en foto’s te verwijderen die volgens de internetbewaker in strijd zijn met de Russische wet. Twitter (niet meer dan 3 procent van de Russische markt) werkt in Rusland inmiddels met vertraging, een dreigend totaalverbod op de app kwam er (voorlopig) niet.

Russische parlementariërs dienden vorige week een wetsontwerp in, dat grote technologiebedrijven dwingt kantoren in Rusland te openen of Russische bedrijven verbiedt om met hen te adverteren.

De Russische apps Vkontakte en Telegram - beiden opgericht door het Russische wonderkind Pavel Doerov - hebben om verschillende redenen een bijzondere positie. Doerov moest Vkontakte in 2014 gedwongen van de hand doen en aan Mail.ru-eigenaar Alisjer Oesmanov overdragen. Laatstgenoemde heeft nauwe banden met de Russische veiligheidsdienst FSB. Daarom wordt alom aangenomen dat de Russische autoriteiten inmiddels kunnen meekijken met de gebruikers.

Om dat laatste met Telegram te voorkomen, ontwikkelden Doerov en zijn team een zeer ingewikkeld encryptiesysteem, waarvan de FSB ook graag de sleutel in handen zou hebben. Toen Doerov, inmiddels uitgeweken naar het buitenland, die drie jaar geleden weigerde te geven, probeerde Roskomnadzor Telegram te blokkeren. Tevergeefs: de whizzkids van het bedrijf wisten via slimme omleidingen de chatapp tot op heden moeiteloos in de lucht te houden.

De voortdurende aanval op sociale media en andere online bedrijven in Rusland roept de vraag op of het land China achterna gaat. Daar functioneert feitelijk slechts een afgesloten deel van het internet (een soort ‘intranet’), dat alleen de Chinezen kunnen gebruiken.

Rusland experimenteert ook met het afsluiten van het eigen internet (Ru.net geheten) van het world wide web in tijden van bedreiging van de veiligheid en andere crises. Maar volgens kenners zal totale isolatie er niet in zitten: anders dan China maakt Rusland bijvoorbeeld gebruik van buitenlandse servers en heeft het kilometers glasvezelkabel over de grenzen lopen.

Bekijk onze trending nieuwsvideo’s in onderstaande playlist: