Op Suïcide Preventie Dag werd geprotesteerd bij het ministerie Volksgezondheid, Welzijn en Sport, onder meer tegen lange wachttijden in de geestelijke gezondheidszorg (GGZ). © ANP

Corona heeft ‘verwoestende impact’ op toegang tot geestelijke gezondheidszorg

UpdateDe corona-pandemie heeft in 93 procent van de landen over de hele wereld kritieke geestelijke gezondheidsdiensten verstoord of stopgezet, terwijl de vraag naar geestelijke gezondheidszorg toeneemt. Deze ‘verwoestende impact’ blijkt volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) uit nieuw onderzoek. GGZ Nederland maakt zich zorgen om de gevolgen van de tweede golf.

Marcia Nieuwenhuis 05-10-20, 12:23 Laatste update: 05-10-20, 19:23

Een enquête onder 130 landen levert de eerste wereldwijde gegevens op over de toegang tot de geestelijke gezondheidszorg en onderstreept volgens de WHO ‘de dringende behoefte aan meer financiering’. WHO-directeur geestelijke gezondheidszorg en middelengebruik Dévora Kestel verklaart tegenover deze site dat de WHO ‘aanneemt dat het gebrek aan toegang tot de geestelijke gezondheidszorg (ggz) ook ernstige consequenties heeft’.

Het gebrek aan toegang tot de geestelijke gezondheidszorg heeft mogelijk meer zelfmoorden of andere levensbedreigende situaties tot gevolg
WHO-topvrouw Dévora Kestel

,,Veel mensen lijden eronder, omdat zij het moeilijk vinden om verlichting te vinden’’, licht WHO-topvrouw Kestel toe. ,,Het gebrek aan toegang tot de geestelijke gezondheidszorg heeft mogelijk meer zelfmoorden tot gevolg, maar er kunnen ook andere levensbedreigende situaties door optreden. Mensen die bijvoorbeeld een epileptische aanval krijgen, gerelateerd aan het gebruik van opioïden’’, verwijst zij naar deze sterk verslavende pijnstillers.

‘Impact groter’

WHO-directeur geestelijke gezondheidszorg en middelengebruik Dévora Kestel vreest dat het gebrek aan toegang tot de geestelijke gezondheidszorg (ggz) 'ernstige consequenties heeft’. © WHO

De WHO-directeur benadrukt dat de gevolgen van het gebrek aan toegang tot de ggz juist ook kunnen optreden in landen met een gemiddeld of een hoger inkomen, waartoe Nederland behoort. ,,In landen met lage inkomens is er vaak alleen toegang tot de geestelijke gezondheidszorg in speciale ziekenhuizen voor de geestelijke gezondheidszorg. Het kan zijn dat die zorg niet is stil komen te liggen en dat de verstoring juist in landen met midden- of hoge inkomens de impact groter is.’’

De Nederlandse ggz herkent het beeld dat uit het WHO-rapport naar voren komt deels. ,,Ook in Nederlands is er zeker in het begin van de corona-crisis sprake van uitval van zorg, maar deze is sterk beperkt gebleven’’, verklaart woordvoerder van GGZ Nederland Stefan Heijdendael. In een eerder rapport van de Inspectie Gezondheidszorg kwam naar voren dat ggz-instellingen de crisis ‘goed, flexibel en krachtig’ hebben opgepakt. ,,Continuïteit van zorg was voor de meeste cliënten geborgd’’, stelde de inspectie toen.

Zorgen om tweede golf

Maar, zegt GGZ Nederland, de tweede golf en de lange termijngevolgen die de pandemie heeft op patiënten en de ggz- ‘baart ons echter zorgen’. Veronique Esman, directeur van de Nederlandse ggz: ,,We zien ook steeds meer problemen op afdelingen waar personeel uitvalt door besmettingen. Dat heeft niet alleen qua directe zorg, maar ook voor behandelingen gevolgen. Essentieel is dat ook onze medewerkers voorrang krijgen bij een corona-test. Dat is tot nu nog steeds niet in alle gevallen de praktijk. Patiënten worden angstiger, ook omdat niemand weet hoe lang de pandemie het gewone leven blijft ontregelen. We doen er alles aan om onze cliënten zo goed mogelijk te helpen, maar de realiteit van de tweede golf is ook bij ons onontkoombaar.”

Ruim twee weken geleden bleek in Nederland nog dat mantelzorgers veel zwaarder belast worden doordat de zorg nog niet terug is op het oude niveau. Uit onderzoek door de landelijke vereniging voor mantelzorgers MantelzorgNL bleek toen dat dagbesteding, dagactiviteiten of andere vormen van tijdelijke overname van de zorg niet of slechts deels opnieuw waren opgestart. In Nederland wordt ernaar gestreefd dat mensen die bijvoorbeeld kampen met geestelijke problemen zoals dementie of depressies zoveel mogelijk thuis blijven wonen.

Het gebrek aan toegang tot de geestelijke gezondheidszorg heeft mogelijk meer zelfmoorden tot gevolg, maar er kunnen ook andere levensbedreigende situaties door optreden
Dévora Kestel , WHO

Onderfinanciering

De WHO wees eerder ook op de onderfinanciering van de geestelijke gezondheid: vóór de pandemie besteedden landen minder dan 2 procent van hun nationale gezondheidsbudgetten aan geestelijke gezondheid, en hadden die ook al moeite om in de behoeften van hun bevolking te voorzien. Door de pandemie neemt de vraag naar geestelijke gezondheidszorg juist toe.

De zorg voor mensen die op sterven liggen staat onder druk tijdens de coronacrisis: naasten kunnen niet of nauwelijks waardig afscheid nemen van dierbaren. Rouwverwerking, isolatie, inkomensverlies en angst veroorzaken psychische aandoeningen of verergeren bestaande aandoeningen. Veel mensen kunnen te maken krijgen met een toegenomen alcohol- en drugsgebruik, slapeloosheid en angst. Ondertussen kan corona zelf ook neurologische en mentale complicaties geven, zoals beroertes of een delirium (acute verwardheid). Mensen met reeds bestaande psychische, neurologische of middelengebruiksstoornissen zijn ook kwetsbaarder voor een SARS-CoV-2-infectie. Zij lopen mogelijk een hoger risico op ernstige gevolgen en zelfs overlijden.

‘Wijdverbreide verstoring’
De WHO-enquête werd van juni tot augustus 2020 uitgevoerd onder 130 landen. Landen meldden een wijdverbreide verstoring van vele soorten kritieke diensten voor geestelijke gezondheidszorg:
- meer dan 60 procent meldde verstoringen van de geestelijke gezondheidszorg voor kwetsbare mensen.
- 67 procent zag verstoringen van geestelijke begeleiding en psychotherapie.
- bijna een derde (35 procent) meldde verstoringen van noodhulpmaatregelen.
- 30 procent meldde onderbrekingen in de toegang tot medicijnen voor psychische, neurologische en middelengebruikstoornissen.
- bijna driekwart meldde ten minste gedeeltelijke onderbrekingen van de geestelijke gezondheidszorg op school en op het werk (respectievelijk 78 en 75 procent).

Wil je praten over zelfdoding? Kijk voor hulp en advies op 113.nl of bel 113 of 0800-0113.