Kun je gewicht verliezen door verbeeldingskracht?

We presteren niet alleen beter als we denken dat we koffie met cafeïne hebben gedronken. Mensen slapen ook beter als ze denken dat ze een effectief slaapmiddel hebben genomen. ,,Net zoals schoonmaaksters meer afvallen als ze denken dat hun werk een goede fysieke training is”, zegt Andrea Evers, hoogleraar gezondheidspsychologie aan de Universiteit Leiden. ,,Als je mensen op een loopband een grotere afstand laat lopen in een VR-omgeving, lopen ze meer stappen zonder zich ervan bewust te zijn.”

Veel van wat we doen, doen we onbewust, zegt sportcoach en gedragspsycholoog Johnny Buivenga. Zoals je je waarschijnlijk niet meer kan herinneren hoe je de laatste keer thuis bent gekomen. ,,Omdat dat automatisch gaat, bespaart ons dat veel energie”, verklaart Evers, tevens wetenschappelijk directeur van het Instituut Psychologie. ,,Dat is het resultaat van verwachtingsprocessen die bijvoorbeeld bij placebo- en nocebo-effecten een belangrijke rol spelen.”

Placebo is het positieve verwachtingseffect, nocebo het negatieve verwachtingseffect. De effecten zijn deels verklaarbaar door conditionering, dat we kennen we van Pavlov en zijn honden. De wetenschapper liet een geluid horen, waarna hij de honden te eten gaf. Het effect was dat de honden na verloop van tijd al gingen kwijlen bij het horen van het geluid. Dat betekent niet dat we alles kunnen conditioneren, zegt Evers. Het verband moet wel logisch zijn. ,,Als je verwacht dat een milkshake veel suiker bevat, dan kan dat voor extra aanmaak van het ghreline zorgen, het hormoon dat het hongergevoel aanwakkert.”

Deelnemers van een wetenschappelijk experiment kregen een milkshake met 380 kilocalorieën. De ene groep werd verteld dat ze een vullende shake met 620 kilocalorieën kregen, de andere groep dat ze een lightversie met maar 140 kilocalorieën kregen. ,,Alleen bij de mensen die dachten een vullende milkshake te hebben gedronken, daalde het niveau van het hongerhormoon ghreline”, weet Mariëtte Boon, arts en postdoctoraal onderzoeker aan het Leids Universitair Medisch Centrum.

In het kader van overgewicht is daarom reclame voor ongezond eten zo kwalijk, vindt Boon. ,,We worden de hele dag geconfronteerd met ongezond eten en dat wakkert ons hongergevoel aan. Als je iets zoets ziet of ruikt, stijgt de insulinespiegel. Daardoor daalt je bloedsuikerspiegel en kun je een haast onbedwingbare behoefte aan zoetigheid krijgen.” Ook speelt priming mee, zegt Evers. ,,Als je mensen chocolade laat zien en je geeft daarna de keuze uit verschillende producten, kiezen meer mensen voor chocolade.”

Kan het ook in ons voordeel werken? Volgens Elise Ruesink en Marion Andriessen kun je je slank denken. ,,Het kan écht”, stellen de oprichters van Corporis. Gewicht verliezen door verbeeldingskracht is gebaseerd op FIT: Functional Imagery Thinking. FIT schrijft jou niet voor wat je moet doen, maar leert je een techniek aan waardoor je een andere mindset krijgt, aldus Corporis.

Visualiseren en verbeelden kan een krachtig middel zijn, erkent Buivenga. ,,Als je mensen zich laat inbeelden dat ze iets doen, hoe ze dat doen, hoe dat voelt, dat laat mensen letterlijk in hun hoofd al die dingen ervaren waardoor het minder moeilijk is om het vervolgens daadwerkelijk te gaan doen. Als het mentaal ervaren fijn is, stimuleert dat ook om het echt te gaan doen. Daarnaast vergroot verbeelden self efficacy, het geloof in jezelf dat je het kunt.”

Maar of je er echt van afvalt? ,,Je kunt mentale technieken gebruiken voor je eigen gedragsverandering”, legt Buivenga uit. ,,Dus ja: je denkt dat het werkt en dat helpt je slank te worden, omdat het je helpt met het uitvoeren van bepaald gedrag. Maar ik ben er sceptisch over: je kunt meer eten dan je caloriebehoefte en dan denken dat je niet aankomt en niet aan kunt komen.” Evers kent het programma niet. ,,Maar ik zou toch wat terughoudend zijn over de beloofde resultaten.”