Leefstijl werkt beter dan medicijnen bij diabetes type 2: ‘Het kan de ziekte omkeren’

Ieder jaar horen 52.000 Nederlanders dat ze diabetes hebben. Dat zijn 1000 mensen per week, 150 mensen per dag. Daarnaast hebben naar schatting zo'n 1,1 miljoen Nederlanders prediabetes, een voorfase van diabetes type 2. De verwachting is dat van de Nederlanders die nu 45 jaar of ouder zijn, in de toekomst 1 op de 3 diabetes type 2 krijgt.

Torenhoge cijfers, en daarom is het elk jaar op 14 november Wereld Diabetes Dag, om aandacht en begrip te vragen en om deze cijfers niet verder te laten oplopen. ,,Er komt een tsunami van mensen met diabetes type 2 op ons af als we niks doen”, zegt Diena Halbertsma, directeur van het Diabetes Fonds. ,,De ziekte heeft ontzettend veel impact op iemands leven, dat wordt vaak onderschat. Je moet er zeven dagen per week, ieder uur van de dag rekening mee houden.”

,,Daarbij krijgt ongeveer de helft van deze mensen te maken met complicaties, zoals hart- en vaatziekten, oogaandoeningen en nierziekten.” Ook heeft het veel invloed op de zorgkosten: in 2016 kostte het Nederland 6 miljard euro aan directe zorg. De verwachting is dat dit in de komende twintig jaar oploopt naar 8 miljard euro per jaar. ,,Diabetes staat dan ook in de top 3 van hoogste ziektelast”, analyseert Halbertsma.

Leefstijl kan een grote rol spelen bij het voorkomen én het behandelen van de ziekte. Sterker nog: 90 procent van de diabetes type 2-diagnoses kan voorkomen worden door gezonder eten en meer beweging, en uit onderzoek van het LUMC, TNO en zorgverzekeraar VGZ in 2016 blijkt dat bijna 40 procent van de mensen met diabetes type 2 van hun ziekte af kunnen komen door middel van leefstijlaanpassingen.

En toch wordt er te weinig aandacht besteed aan leefstijl, vindt hoogleraar diabetologie Hanno Pijl. ,,De aandacht voor leefstijl groeit wel, maar nog steeds wordt de ziekte voornamelijk behandeld met medicijnen. Die helpen om het in toom te houden, maar ze lossen de oorzaak van diabetes type 2 niet op. Zolang dat niet wordt aangepakt is het eigenlijk dweilen met de kraan open. De ziekte blijft bestaan.”

Want wat is die oorzaak dan eigenlijk? ,,Bij diabetes zit er te veel suiker, oftewel glucose, in het bloed, waardoor de bloedsuiker te hoog is. Normaal gesproken verwijdert het hormoon insuline de glucose uit het bloed, maar bij diabetes type 2 werkt de insuline niet meer goed”, legt Pijl uit. Die verslechterde werking komt vaak door overgewicht. ,,Vetcellen belemmeren namelijk de werking van insuline, en die vetcellen worden steeds groter als je zwaarder wordt. Het immuunsysteem gaat zich vervolgens ook bemoeien met die groter wordende vetcellen, waardoor er ontstekingen ontstaan en insuline nog meer belemmerd wordt. Een genetische aanleg en een hogere leeftijd vergroten de kans op diabetes type 2 nog meer.”

Een gezonde leefstijl kan ervoor zorgen dat de bloedsuikerregulatie weer verbetert, waardoor er minder of zelfs helemaal geen medicatie meer nodig is.

Je leefstijl aanpassen dus; meer bewegen, gezonder eten, minder suiker en overtollige kilo’s kwijtraken. Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan, zegt Pijl ,,Op papier lijkt het makkelijk, maar in de praktijk is het knap lastig om gezond te leven.” Dat beaamt Halbertsma. ,,Gemak en ongezonde producten hebben de overhand in onze maatschappij. Maar liefst 80 procent van de producten in de supermarkt vallen buiten de Schijf van Vijf van het Voedingscentrum”, illustreert de directeur van het Diabetes Fonds.

Veel van die producten zijn bewerkte producten. ,,Vermijd die zoveel mogelijk en ga voor onbewerkte, natuurlijke producten”, tipt Pijl. ,,In bewerkte producten zit veel suiker, die zorgen voor glucosepieken in je bloed. Ook zitten er veel zout, smaakstoffen en andere toevoegingen in die ontstekingen versterken en de ziekte zo erger maken.” Ook adviseert de hoogleraar om zuinig te zijn met zetmeelrijke producten, zoals pasta, aardappelen en granen. ,,Zetmeel bestaat uit lange ketens van glucose. Als je insuline niet goed werkt, zoals bij diabetes type 2 het geval is, kun je beter niet al te veel glucose binnenkrijgen.” Ook rood vlees kun je beter laten staan.

Wél doen: bewegen. ,,Door je spieren aan het werk te zetten, maak je stoffen aan die de ontstekingen dempen”, legt Pijl uit. Sporten kan tevens helpen om stress tegen te gaan, want ook stresshormonen hebben invloed op de werking van insuline. ,,Je hoeft geen marathons te rennen of elke dag in het krachthonk te staan. Matige beweging de hele dag door helpt al. Dus neem de trap in plaats van de lift, pak de fiets in plaats van de auto, loop af en toe even weg van je computerscherm en maak een ommetje.”

En schroom niet om hulp te vragen, adviseert Halbertsma. ,,Je leefstijl aanpassen is ingewikkeld. Begeleiding en de juiste support op maat kunnen helpen om van je leefstijl echt je medicijn te maken.”