In het Waalwijkse museum Buitenlust huist een uniek stukje historie

Midden in het centrum van Waalwijk staat een oude boerenschuur uit omstreeks 1850. Met recht een verborgen parel te noemen, want de schuur is helemaal ingebouwd en ligt verscholen tussen de huizen. De veestal is in 2014 prachtig gerestaureerd en doet sindsdien dienst als museum. Ad van Heesbeen (65) en zijn zwager Joop Smulders stellen in museum Buitenlust hun bijzondere verzameling van oude gereedschappen, gebruikt door houtbewerkers, tentoon. Van houtschaven uit de zeventiende eeuw tot het handgereedschap van een vioolbouwer. ,,Met deze gereedschappen zijn de afgelopen eeuwen prachtige producten gemaakt. Denk bijvoorbeeld aan schepen, molens en oude gebouwen. Je vindt hier dan ook een uniek stukje historie”, zegt Ad van Heesbeen.

Als voorbeeld haalt hij een oude houtschaaf tevoorschijn. Versierd met prachtig houtsnijwerk. ,,Deze schaaf is afkomstig uit 1741. In die periode waren er twee bekende schavenfabrieken in Nederland, eentje in Rotterdam en één in Amsterdam. De schavenmaker bracht merktekens op blok- en profielschaven aan. Kijk, hier staat Ary den Hengst, een schavenmaker uit Rotterdam. De fabriek stond op de plek waar nu de Markthal staat. Dat heb ik kunnen uitzoeken.”

De 1500 verschillende soorten gereedschappen komen prachtig tot hun recht in de oude schuur. Beneden zijn vitrines, waar de schaven en handboren te zien zijn. Boven heeft Ad van Heesbeen een werkplek ingericht. Op de werkbank ligt een kasboek uit 1919, van een kleine ondernemer. Nauwgezet houdt hij zijn uren en werkzaamheden bij. Zo is hij bijna een jaar bezig met het maken van een scheprad voor een molen. Aan het eind van het jaar wordt er afgerekend, de molenaar moet 126 gulden betalen.

Elk ambacht had zijn eigen gereedschap. Een vioolbouwer werkte met kleine schaafjes om de klankkast te perfectioneren. En een vaten- of klompenmaker had weer ander materiaal nodig. ,,Je ziet aan alles dat ze vroeger liefde voor hun gereedschap en het vak hadden”, zegt Van Heesbeen. ,,Men was zuinig op het materiaal. Daardoor is er best veel bewaard gebleven. Unieke stukken die door de in de loop der jaren gevormde patina uitstralen dat deze gereedschappen schitterende producten hebben gemaakt. En zijn gebruikt door echte vakmannen.”

Vlak onder het balkenplafond is een berdzaag te zien. Een echt oude parel. Met deze zaag werden grote boomstammen kort gezaagd. Ontzettend zwaar werk. ,,Je had een haler en een brenger. Een grote sterke man stond boven de stam en duwde de zaag naar beneden. Een kleinere man onderaan bracht de zaag weer naar boven. En dat dag in, dag uit.”

Museum Buitenlust heeft al een mooie collectie, maar zoals echte verzamelaars betaamt, zijn Ad van Heesbeen en Joop Smulders altijd op zoek naar mooie objecten. ,,Ook al is dat niet eenvoudig. Er zijn meer verzamelaars van dit soort gereedschappen, het is een wereld op zich. Soms heb je geluk dat iemand nog iets bij opa op zolder vindt, maar vaker kom je mooie schaven tegen op veilingen. Mijn zwager Joop ging vaak met een antiquair op pad naar Frankrijk en Engeland, want daar zijn ook mooie producten gemaakt.”

Het tweetal is ook kritisch, niet elk gereedschap past in hun verzameling. ,,We zoeken alleen handgereedschap, en het moet ook oud zijn. Na de oorlog veranderde er veel, het echte handwerk verdween langzaam. En daarmee eigenlijk ook de kwaliteit. Spullen zijn tegenwoordig eerder waardeloos dan waardevol. Dat was vroeger wel anders.”

Ad is inmiddels met pensioen en dat is goed nieuws voor het museum. ,,We kunnen nu vaker open en ik hoop veel liefhebbers te ontvangen.”