Er zitten geen souffleurs, geluidsmannetjes, technici of regisseurs verdekt opgesteld in de zaal die de boel in goede banen moeten leiden en waar je blind op kunt vertrouwen. De try-outs die je in de vorm van lesvoorbereidingen thuis aan de keukentafel maakte, worden op de proef gesteld. Dit alles om elke les opnieuw weer de illusie te hebben dat het cognitief, sociaal of motorisch (aan)geleerde zijn weg weet te vinden naar het juiste deel van de hersentjes in ontwikkeling.

Hoewel bovenstaande alinea gelukkig enigszins is aangedikt en daardoor cynisch kan overkomen, is het als leraar zaak om zoveel mogelijk te relativeren en eventuele beperkende gedachten te verruilen voor een positieve kijk op situaties die zich kunnen voordoen. Dit alles ten behoeve van het creëren van een prettige werksfeer, waarin van elkaar leren een voorrecht mag zijn. Als beginneling dreigde ik ook geregeld in een sleur van strikte regels en aan mezelf opgelegde verwachtingen te moeten voldoen om een succesvol leraar te zijn. Onder andere door bijvoorbeeld de aan mij toegeëigende leerlingen allemaal met de neuzen dezelfde kant op te willen laten wijzen en halsstarrig vast te houden aan planningen, verwachtingen en zogenaamd educatief verantwoorde stiltes in het lokaal.

Tegenwoordig zie ik dan ook veel schoolervaringen van vroeger, het perfectionistisch willen zijn, de onderwijskundige en vooral (te) theoretische ballast uit de boeken als gewin en verrijking van mijn functioneren als leraar op dit moment. Al deze elementen maken immers dat het verleden een samensmelting is van lesgeven en omgaan met leerlingen op dit moment. Een meer positiever en luchtiger benadering van een prachtberoep dat je zelf té serieus kan nemen, biedt perspectief op vele fronten. Het heeft echter wel tijd nodig. Tijd waarvan je achteraf vaak pas beseft dat je die wellicht onbewust hebt ingezet om te komen tot waar je al die tijd al wilde zijn.

Dit schrijvende denk ik aan het optreden van spreker Jan van Setten, die het afsluitende woord had tijdens een nationaal onderwijscongres. Kern van zijn verhaal was dat wanneer iedereen een bruistablet zou zijn in het onderwijs, het er voor leraren en leerlingen heel anders zou uitzien dan dat nu het geval is. Positivisme weerlegt immers negatieve uitingen en feedback, optimisme zorgt voor bergen werklust en enthousiasme kost minder energie dan jezelf denkt. Dit gevoel heeft dan ook onherroepelijk zijn weerslag op de elk uur wisselende klassenpopulatie, de houding ten opzichte van onverwachte zaken, je omgang met tegenslagen en het (h)erkennen van allerlei emoties. Daarnaast gaf Van Setten een volledig andere betekenis aan het woord 'functie', in de zin van 'beroep', door een spatie op de juiste plek van dit woord te plaatsen.

En hij heeft gelijk. Zou het dan ook niet verstandig zijn om wat vaker stil te staan bij het bevoorrechte gegeven dat een leraar in 'functie' veel meer bereikt dan een leraar die stijf staat van de regels, vooroordelen, tijdsdruk, starheid en getemperde emoties? Door het bieden van aandacht voor persoonlijke verhalen, het los durven laten van de voorgeschreven leerstof, het welgemeende begroeten van de leerlingen bij binnenkomst van het lokaal, het uitdelen van complimenten aan elk kind op welk gebied dan ook, het minder moeten moeten en het hebben van fun in je ctie. Wat dat betreft kunnen we daarnaast ook nog veel leren van de creatieve en onbevangen geest van de leerlingen die we elke dag verwelkomen en begeleiden op weg naar geluk en wijsheid. Of van het antwoord dat Manon gaf, op de toetsvraag wat de belangrijkste regel in het lokaal van beeldend vormen is: 'Plezier maken!' De leraar van nu in mij rekende dit antwoord - met alle plezier - goed.

Pascal Cuijpers is docent in voortgezet onderwijs en auteur van het boek Leraren zijn net echte mensen.