Boeren weten zich goed te verenigen op het moment dat zij vertrouwen in de overheid verliezen

De BoerenBurgerBeweging, de eenmansfractie van Caroline van der Plas, spint er dankzij de onvrede virtueel wel garen bij. Boer Hendrik Koekoek deed dat tussen 1962 en 1981 met zijn Boerenpartij, maar veel meer dan een carnavalslied en enkele gevleugelde uitspraken als ‘ik weet niet waar het over gaat, maar ik ben tegen’, heeft hij niet nagelaten. 

De aanhang die de Boerenpartij verwierf als protestpartij leverde in 1966 zelfs zetels op in de gemeenteraden van de vier grote steden, en 44 zetels in de Provinciale Staten. Het jaar daarop zaten er zeven, op de regering boze boeren in de Tweede Kamer. In 1981 was het afgelopen, mede door interne ruzie en de afsplitsing van boer Harmsen en twee anderen.

Vaker gingen boerenprotestbewegingen ten onder, zoals de Actie Bouwman in de jaren dertig voor de Tweede Wereldoorlog. In de gemeenteraad van Oss veroverde deze protestbeweging opgericht door boomkweker Alphons Bouwman uit Puiflijk, in 1939 nog drie zetels. In Heesch was de Actie twee jaar eerder de tweede partij met 20 procent van de stemmen. 

Bouwman profiteerde van de onvrede van de boeren over de crisiswet en de naar zijn opvatting te passieve houding van de Noordbrabantse Christelijke Boerenbond (NCB). Zo ontstond in 1934 de ‘Actie voor de Kleine Boer’. Maar deze partij mobiliseerde ook andere kiezers dan ontevreden boeren. De aanhang slonk echter bij de Statenverkiezingen van 1939 en een fusie met de fascisten van eerst het Nationaal Front en later met de NSB betekende het einde van deze van oorsprong boerenbeweging. Niet echter van de boosheid van de boeren die na de oorlog fel tekeer gingen tegen de ruilverkaveling.

Een lang leven was de NCB (1896) van pater Gerlacus van den Elsen beschoren. Zijn spreekbuis was aanvankelijk het Noordbrabants Dagblad, een verre voorganger van het huidige Brabants Dagblad. In januari 1892 pleitte hij daarin al voor de oprichting van ‘boerenverenigingen’ en het bestrijden van de armlastigheid van de Brabantse boerenstand. 

Geen protestbeweging hoewel een ‘protestdag der boeren’ in juli 1896 in Brabant op 7 plaatsen 25.000 boeren op de been bracht. In Den Bosch kwamen bijna 6.500 boeren uit de omgeving waaronder het Maasland samen. De minister van Landbouw ontving van hen een felle protestbrief tegen de ‘draconische maatregelen’ (onder meer het invorderen van producten voor veevoeder) die het boerenbelang ondergeschikt maakte aan het zogenoemde algemeen belang. 

‘Een vernietiging van de boerenstand’ zou het gevolg zijn van de regeringspolitiek. De boeren vonden zich destijds het kind van de rekening en toen had van een stikstofcrisis nog niemand gehoord.