Roof van Joods vastgoed nauwkeurig vastgelegd

Bij vier gemeenten (Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht) heeft zo'n onderzoek al plaatsgevonden. De resultaten waren ontluisterend en hebben geleid tot het uitkeren van in totaal 14,6 miljoen euro schadevergoeding aan personen en Joodse organisaties. 

De gemeente Oss hoort niet bij de twintig gemeenten die nu een blik gaan werpen op hun handel en wandel bij de transacties met Joodse vastgoed. Maar in de belangrijkste bron voor deze malafide praktijken komt de gemeente Oss, inclusief Berghem en Geffen, niettemin 25 keer voor. Dat wil niet zeggen dat de gemeente destijds over de schreef is gegaan. Toch is dat het onderzoeken waard, want wie wil nou onweersproken voorkomen in de zogeheten Verkaufsbücher van de Duitse bezetter? In deze vastgoedboeken werd akelig nauwkeurig bijgehouden welke panden waren geconfisqueerd en doorverkocht, aan wie en voor welk bedrag. In totaal zijn de gegevens opgenomen van 7000 panden die in handen zijn gekomen van vooral louche tussenhandelaren. Of dit in Oss ook het geval is geweest, zal onderzoek moeten uitwijzen.

Een ander aspect is dat de meeste notarissen gewoon meededen aan de (malafide) verkoop van Joodse huizen. Over de rol van de notarissen schreef rechtshistoricus Raymund Schütz in 2016 het proefschrift 'Kille mist'. Hierin toont hij aan dat de notarissen een spilfunctie hadden bij de verkoop van Joodse huizen en zelfs dubbel verdienden aan de verkoop (aan een stroman) en doorverkoop (aan een particulier) van de betreffende panden. Met deze handelwijze werd gemaskeerd dat het ging om oorspronkelijk Joods bezit. Uit de vastgoedboeken kan dat eveneens afgeleid worden. 

In augustus 1941 moesten Joden hun huis laten registreren bij de Niederländische Grundstücksverwaltung (NGV). Deze Duitse organisatie besteedde vervolgens het beheer over de panden uit aan -in het Osse geval- de ANBO (Algemeen Nederlands Beheer Onroerende Goederen), een bank van de NSB. Die was ook gerechtigd de panden te verkopen. Dat gebeurde als hun eigenaren ondergedoken waren of gedeporteerd waren, voor bedragen ver onder de marktwaarde. 

In Oss vonden in 1942 de deportaties plaats op 28 augustus, 2 oktober en 12 november. In 1943 op 10 april en in 1944, twee weken voor de bevrijding, op 3 september. De verkoop van huizen en grond in Oss, Berghem en Geffen vonden, op één uitzondering na, plaats tussen januari 1943 en juni 1944. Hoe het ging met de betreffende panden in de Molenstraat, Monsterstraat, Spoorlaan, Slachthuislaan, Walstraat, Heuvel, Goudmijnstraat, Dr. Hermanslaan en Burgemeester Van den Elzenlaan, komt volgende week in deze rubriek aan de orde.