Silvis adviseert geen strafrechtelijk opsporingsonderzoek te laten verrichten naar aanleiding van een aangifte tegen de bewindslieden. Dat is de uitkomst van een door hem uitgevoerd oriënterend onderzoek, meldt de Hoge Raad.

Advocaat Vasco Groeneveld deed op 12 januari namens een groep gedupeerden van de kinderopvangtoeslagzaak aangifte tegen de ministers Tamara van Ark (Medische Zorg), Wopke Hoekstra (Financiën) en Eric Wiebes (Economische Zaken). Daarnaast werden voormalig staatssecretaris van Financiën Menno Snel en oud-minister Lodewijk Asscher in die aangifte betrokken. Op 3 februari deed de advocaat ook aangifte tegen premier Mark Rutte. Hij vertegenwoordigt tachtig slachtoffers.

Voor aangifte tegen bewindspersonen geldt een protocol. Dat schrijft voor dat de procureur-generaal bij de Hoge Raad een oriënterend onderzoek begint, gericht op de vraag of er aanknopingspunten zijn voor een opsporingsonderzoek. Als deze oriënterende fase klaar is, informeert de procureur-generaal bij de Hoge Raad de minister van Justitie en Veiligheid, Ferd Grapperhaus.

De procureur-generaal kan niet naar eigen inzicht tot strafvervolging overgaan. Hij dient daarvoor opdracht te krijgen van de regering of de Tweede Kamer. Grapperhaus kan als vertegenwoordiger van de regering de procureur-generaal opdracht geven tot het verrichten van een opsporingsonderzoek. Vervolgens is het aan de regering om de vervolgingsbeslissing te nemen.

Ook indien de regering geen opdracht geeft tot strafvervolging, kan de Tweede Kamer daartoe nog wel besluiten.

De zogenoemde ‘toeslagenaffaire’ kwam aan het licht dankzij onderzoek van RTL Nieuws en Trouw. Daaruit bleek dat de Belastingdienst in 2014 voor circa 300 ouders – de tellingen lopen uiteen - de kinderopvangtoeslag volledig stopzette en terugvorderde. Dit na een onderzoek door een antifraudeteam. Dat was bij controle van het Eindhovense gastouderbureau Dadim op ‘onregelmatigheden’ gestuit.

Zo bleek dat ouders onvolledige of onjuiste informatie hadden aangeleverd toen zij de toeslag aanvroegen. Soms ging het om een verkeerd ingevuld getal of een ontbrekend bonnetje. Dat werd keihard bestraft. Doordat gezinnen opeens honderden euro’s per maand misliepen en daarnaast ook bedragen uit jaren ervoor moesten terugbetalen, kwamen zij in grote financiële problemen terecht.

De parlementaire ondervragingscommissie kinderopvangtoeslag constateerde in december vorig jaar in haar eindverslag dat de ouders die slachtoffer werden van de harde aanpak ‘ongekend onrecht’ was aangedaan. De ‘grondbeginselen van de rechtsstaat zijn geschonden’ en ouders hebben jarenlang ‘geen schijn van kans’ gehad, luidde het. De commissie-Donner wees met een beschuldigende vinger naar het politieke klimaat tijdens de vorige twee kabinetten, waarbij de nadruk meer en meer op fraudebestrijding kwam te liggen.

De oprichting van het Combiteam Aanpak Facilitators was hier een reactie op. De zogeheten ‘Bulgarenfraude’ in 2013 bracht toenmalig staatssecretaris Frans Weekers in grote problemen. Hij wist een motie van wantrouwen, ingediend door de oppositie, ternauwernood te overleven. Vanaf dat moment werd iedere misslag, overtreding of onjuiste aangifte van een toeslag als fraude aangeduid, aldus Donner.

De ‘toeslagenaffaire’ kostte staatssecretaris van Financiën Menno Snel de kop, leidde tot het vertrek van Lodewijk Asscher als PvdA-lijsttrekker van de PvdA en tot het aftreden van het kabinet Rutte, medio januari. Eerder werd duidelijk dat het Openbaar Ministerie de Belastingdienst niet strafrechtelijk zal vervolgen vanwege de affaire. Meerdere ouders spanden daarop procedures aan om die vervolging alsnog gedaan te krijgen.