Klimaat
Gedwongen door de rechterlijke uitspraak in de Urgenda-zaak trekt het kabinet geld uit voor CO2-besparende maatregelen. Zo gaat er 6,8 miljard euro naar extra klimaatmaatregelen, deels naar duurzame subsidies voor bedrijven én particulieren. Ook verwacht Nederland volgend jaar 1,3 miljard euro bij te dragen aan het jaarlijkse bedrag van 100 miljard dollar die door de internationale gemeenschap is toegezegd voor klimaatactie in ontwikkelingslanden.

Wonen
Van die extra klimaatmiljarden gaat 514 miljoen euro naar een ‘nationaal isolatieprogramma’: dat zijn subsidies waarmee de 20 procent slechtst geïsoleerde koop- en huurhuizen in Nederland kunnen worden geïsoleerd. Een beter geïsoleerd huis bespaart direct energie en dus CO2-uitstoot, is de gedachte. Ook gaat er 288 miljoen euro naar subsidies voor hybride warmtepompen. Een hybride warmtepomp is een cv-installatie die zowel via gas als via elektriciteit warmte kan produceren. Zo’n warmtepomp is nu nog een stuk duurder dan een gewone cv-ketel. Vanaf 2022 kunnen mensen met extra subsidie een hybride warmtepomp aanschaffen.

Onderwijs
Het demissionaire kabinet trekt in de Miljoenennota niet nog een keer extra geld uit voor het onderwijs. Maar eerder dit jaar deed het dat al wel. Zo is er voor dit en de komende twee jaar 8,5 miljard euro gereserveerd om de ontstane leervertraging door corona bij leerlingen in te lopen. Met dat geld kunnen scholen bijvoorbeeld meer begeleiders inhuren. Ook is met dat geld het collegegeld voor studenten dit studiejaar gehalveerd. Om het lerarentekort op te lossen is deze kabinetsperiode het onderwijsbudget met 800 miljoen euro per jaar opgehoogd. Daar bovenop is nog eens eenmalig 360 miljoen euro uitgetrokken om de ergste tekorten op te lossen. Zo kunnen bijvoorbeeld scholen in achterstandswijken hun personeel een hoger salaris geven. Het budget voor universiteiten en hogescholen is met 645 miljoen euro opgehoogd. Dat geld is nodig omdat het hoger onderwijs nauwelijks nog plek is om het groeiende aantal studenten goed te begeleiden.

Zorg
De basispremie stijgt naar verwachting licht, met een kleine 3 euro per maand. Voor mensen met lagere inkomens wordt de toename van zorgpremie gecompenseerd via een hogere zorgtoeslag. Het eigen risico blijft 385 euro. Het ministerie van Volksgezondheid trekt volgend jaar 2,1 miljard euro uit voor de coronabestrijding. Dat geld gaat naar test- en vaccinatie-infrastructuur. In totaal gaat er volgend jaar 100 miljard naar de zorg.

Om ‘de volgende pandemie’ aan te kunnen, trekt het kabinet 22 miljoen euro uit. Er wordt een plan gemaakt om voortaan beter voorbereid te zijn op grote virusuitbraken, bijvoorbeeld door zelf hulpmiddelen en medicijnen te fabriceren en produceren. De GGD’s krijgen een nieuwe centrale aansturing: ‘een landelijke infrastructuur om de 25 regio’s aan te sturen in tijden van crisis’. Er gaat 5 miljoen euro naar de opbouw van een ‘nationale zorgreserve’, zodat zorgpersoneel snel ingezet kan worden in crisistijd. 

Het personeelstekort in de zorg wordt geschat op 56.000 tot 74.000 banen, dat is minder dan aanvankelijk geraamd (in 2018 geschat op minstens 100.000)

Kolencentrales

Er wordt geen besluit genomen over het vervroegd sluiten van een kolencentrale. Ook hakt dit kabinet geen knopen door over extra stikstofmaatregelen. Daarover zal een nieuw kabinet moeten beslissen.

Criminaliteit
Per jaar ongeveer een half miljard euro extra voor de bestrijding van ondermijnende criminaliteit. Een deel van het geld wordt gestoken in de verbetering van het stelsel van bewaken en beveiligen. Naast de miljoenen voor beveiliging, gaat er ook nog eens zo’n 100 miljoen naar wijkagenten en bijna eenzelfde bedrag naar de recherche en andere politiediensten. Hoeveel extra agenten, rechercheurs en beveiligers dat gaat opleveren is nog ongewis: het valt al jaren niet mee om goede mensen te vinden voor de verschillende diensten. De politiebonden wijzen erop dat er vooral ‘gaten gedicht’ worden, er waren al bestaande tekorten, zeggen zij.

Er gaat ook extra geld naar de sociale advocatuur, waarschijnlijk zo’n 154 miljoen. Daar werd de afgelopen jaren juist veel op bezuinigd. Onder druk van PvdA en GroenLinks in de Tweede Kamer is dit jaar een motie aangenomen om de advocatuur juist weer toegankelijker te maken. De toeslagenaffaire speelt daarbij een belangrijke rol.

Stikstof
Op het terrein van stikstof is het dit kabinet niet gelukt om op Prinsjesdag nieuw beleid te presenteren. Hoewel de nood hoog is - woning- en wegenbouwprojecten dreigen spaak te lopen - worden de coalitiepartijen het niet eens over extra stikstofregels om de uitstoot te beperken. Het demissionaire kabinet wilde op Prinsjesdag eigenlijk wél nieuwe stikstofplannen naar buiten brengen. Achter de schermen werd afgelopen zomer gewerkt aan scenario’s waarin vele miljarden euro’s werden uitgetrokken om boeren uit te kopen. Voor het eerst werd daarin gesproken over onteigening van boeren, als ‘ultiem middel’. Maar aan die scenario’s durven demissionaire coalitiepartijen hun vingers er niet meer te branden. Daarmee ligt de stikstofaanpak toch weer op het bordje van een nieuw kabinet.

Defensie
De krijgsmacht krijgt er wederom geld bij, maar dat betekent niet dat alle problemen nu zijn opgelost. In totaal gaat het om bijna 200 miljoen euro, waarvan de helft eenmalig. Het geld wordt onder meer gebruikt om extra munitie in te kunnen slaan waarmee soldaten kunnen oefenen. Ook is er extra budget voor de zorg voor veteranen (20 miljoen euro) en de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (15 miljoen).

Desondanks waarschuwt het ministerie van Defensie dat de inzetbaarheid van de krijgsmacht nog altijd onder druk staat. Er is gebrek aan alles: van opgeleid personeel tot functionerend materieel. ,,Hierdoor zijn eenheden minder in staat om langdurig, gelijktijdig en in hogere dreigingsscenario’s te worden ingezet”, laat Defensie weten. En voorlopig blijft dat nog even zo. De tijd tussen bestelling en levering van munitie beslaat al gauw twee tot drie jaar. In de tussentijd gaat de krijgsmacht bij opleidingen meer gebruik maken van simulatietechnieken.

Lichtpuntje is wel dat de vervanging van de F-16’s door de F-35 volgens planning loopt en binnen het budget blijft: in totaal zijn er 46 toestellen besteld - overigens fors minder dan ooit de bedoeling was. Punt van zorg blijft wel de geluidsoverlast die de nieuwe toestellen veroorzaken. Defensie bekijkt of aanpassing van vliegprocedures tijdens start en landing soelaas zou kunnen bieden.

Bekijk hieronder onze video's over Prinsjesdag.