Eerste minister kabinet-Rutte IV stapt op: ‘Ik was niet de juiste persoon voor de klus’

,,Toen ik begon als minister van Landbouw wist ik dat de sector voor enorme uitdagingen staat”, begon Staghouwer zijn verhaal. Hij kwam er de laatste tijd achter dat die uitdagingen voor hem te groot waren. ,,Ik heb mezelf de vraag gesteld: ben ik de juiste persoon om als minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit leiding te geven aan de opgaven die er liggen? Ik ben het afgelopen weekend tot de conclusie gekomen dat ik die persoon niet ben. Om die reden treed ik terug.”

Na zijn verklaring liep de minister weg zonder vragen te beantwoorden. Vorige week nam de landbouwminister zich nog voor ‘meer Henk’ te laten zien. ,,Ik ben geen Klaver, ik ben Henk’’, lichtte hij toe. Maar dit weekend nam hij dus toch het besluit om er de brui aan te geven.

Luister ook onze podcast Politiek Dichtbij:

Komende vrijdag zou Staghouwer met een perspectiefbrief komen over de toekomst van de boeren. Hij moest van nagenoeg de voltallige Tweede Kamer zijn ‘huiswerk overdoen’ en met een betere brief komen. De conceptbrief die hij maakte zou echter ‘ondermaats’ zijn, zo bevestigen kabinetsbronnen tegenover deze site. Ook verklaren zij dat de brief ‘te veel leek op de eerste nota’.

PvdA en GroenLinks willen dat Rutte dinsdag in de Kamer opheldering geeft. ,,Attje Kuiken en ik willen morgen uitleg van premier Rutte over wat dit betekent voor de landbouwtransitie en het perspectief voor boeren”, verklaart GroenLinks-leider Jesse Klaver.

Lees ook: Staghouwer zat al in blessuretijd en verbetering zat er niet in.

In het stikstofdebat eind juni werd de brief door GroenLinks-leider Jesse Klaver afgedaan als ‘broddelwerk’. Ook PvdA-Kamerlid Joris Thijssen legde in dat debat Staghouwer het vuur aan de schenen. ,,Ik begin steeds beter te begrijpen waarom de boeren zó boos waren’’, zei Thijssen over het totale gebrek aan perspectief dat de ChristenUnie-bewindsman de boeren biedt. Volgens SGP-Kamerlid Roelof Bisschop was ‘er nog geen fractie van duidelijkheid’ over wat kringlooplandbouw is. Daarbij wordt op een duurzame manier voedsel geproduceerd door hergebruik van land en grondstoffen.

Volgens ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers heeft Staghouwer hem ‘dit weekend gemeld dat het voor hem nu hier stopt’. ,,In zijn verklaring bij zijn aftreden geeft hij aan dat hij zich steeds meer de vraag stelt of hij de aangewezen man is om als minister de grote uitdagingen waar de landbouw voor staat, aan te gaan.’’ ‘Die eerlijkheid’ kenmerkt Henk Staghouwer volgens Segers. ,,Henk zat hier nooit voor zichzelf, maar altijd voor de zaak.’’

De koning heeft het ontslag van Staghouwer ingewilligd. Minister Carola Schouten (Armoedebeleid) neemt zijn taken voorlopig over. Schouten was in het vorige kabinet minister van Landbouw. Premier Mark Rutte heeft ‘veel waardering voor het werk dat Henk Staghouwer heeft verzet’ als minister van Landbouw. ,,Ik respecteer zijn dappere besluit om zijn taken neer te leggen en wens hem alle succes in de toekomst.”

Staghouwer was eerder gedeputeerde van Groningen en baas van een keten bakkerijen. Hij startte op 10 januari van dit jaar in zijn nieuwe baan als minister, samen met de rest van de bewindslieden in het vierde kabinet Rutte. Hij is de eerste die opstapt.

Staghouwer lag al langer slecht bij de Tweede Kamer. Op de dag dat het ‘stikstofkaartje’ werd gepubliceerd, kwam de bewindsman niet met concrete maatregelen om boeren perspectief te geven voor de toekomst.

Maandag kondigde Staghouwer aan dat de voorstellen, die de Kamer voor Prinsjesdag had geëist, langer op zich laten wachten. Maar de ChristenUnie-minister wilde de stikstofgesprekken tussen boeren en kabinet onder leiding van VVD-coryfee Johan Remkes afwachten.

Lees door onder de tweet

D66-leider Jan Paternotte noemt de vertrokken bewindsman een ‘bestuurder met een warm hart’. Hij vervolgt: ,,Hij ging het waagstuk van de politiek aan, wetend dat de opgave lastig zou zijn. De openheid waarmee hij zijn besluit verklaart verdient lof.”

Caroline van der Plas voorvrouw van de BoerBurgerBeweging noemt het aftreden ‘onvermijdelijk’. Ze vindt het heel vervelend voor Staghouwer zelf, ‘maar als minister van Landbouw was hij totaal niet geschikt’. Zij krijgt bijval van Johan Vollenbroek van MOB, de stichting die de fouten in het Programma Aanpak Stikstof juridisch aan de kaak stelde. Hij noemt het ‘een terecht besluit van de minister’. Nadat Vollenbroek een rechtszaak bij de Raad van State in 2019 won, belandde Nederland in een juridische stikstofcrisis.

Staghouwer moest helpen deze op te lossen, maar daar slaagde hij niet in, vindt Vollenbroek. ,,Hij heeft zichzelf belachelijk gemaakt door een rode zakdoek mee te nemen naar de Tweede Kamer. En het stuk dat de boeren perspectief moest bieden, dat was helemaal niets. Dat was ik met de boeren eens.’’ Volgens Vollenbroek was Staghouwer ‘niet de man die de landbouw in een duurzame richting moest sturen’. ,,Dat zie je bij mevrouw Van der Wal wel. Natuurlijk had hij een moeilijke opdracht, zeker met zo’n premier, maar het was duidelijk dat hij te weinig presteerde. Het is goed dat hij de eer aan zichzelf hield.”

Het is cruciaal dat er snel een nieuwe minister van Landbouw wordt benoemd na het aftreden van Henk Staghouwer. De belangrijke dossiers in de sector vragen daarom, zegt landbouworganisatie LTO. LTO-voorzitter Sjaak van der Tak concludeert dat Staghouwer er simpelweg niet in slaagde om een meerderheid te vinden voor zijn beleid. ,,Dus in die zin is zijn vertrek gewoon een politieke afweging. Als je de Kamer niet aan je kant krijgt, ontstaat als vanzelf de worsteling: ‘Gaat het mij wel lukken?’”

Van der Tak trof Staghouwer geregeld tijdens werkbezoeken. ,,Daar kon hij genoeg informatie opdoen die hij kon gebruiken om boeren weer perspectief te bieden. Want dat perspectief is er, onder meer door middel van technische innovaties waarmee je stikstof bespaart. Maar Staghouwer slaagde er in mijn ogen niet in om een lijn te halen uit alles wat hij tijdens de werkbezoeken zag.”

Henk Bleker, voorzitter van de Nederlandse Melkveehouders Vakbond, zag het vertrek van Staghouwer naar eigen zeggen ‘niet aankomen’. ,,Tijdens de gesprekken onder leiding van stikstofbemiddelaar Johan Remkes vorige week heeft hij in mijn ogen normaal gefunctioneerd’’, zegt Bleker, een van de voorgangers van Staghouwer als minister van Landbouw.

Volgens Bleker was ‘duidelijk’ dat Staghouwer als minister een ‘teleurstellende start’ had. ,,Zowel richting de Tweede Kamer als richting de boeren.”

Het vertrek van Staghouwer verrast ook Agractie Nederland. ,,We kennen hem als een wat kleurloos persoon en hebben nog weinig concrete visie bij hem gezien’’, aldus Bart Kemp. Maar volgens hem stond hij ook ‘voor een onmogelijke opgave’. ,,Perspectief creëren tégen de marktwerking en internationale verdragen in. En dat in een tijd waarin steeds meer mensen grote moeite hebben de dagelijkse boodschappen te kúnnen betalen.’’

Coalitiepartijen noemen de stap van Staghouwer dapper. D66-leider en minister van Financiën Sigrid Kaag vindt het een ‘moedig besluit’. Soortgelijke woorden zijn er ook van minister Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof). ,,Moedig, persoonlijk besluit van collega Henk Staghouwer.’’

Gevraagd naar zijn droomkandidaat als opvolger van Staghouwer, noemt Bleker gekscherend de naam van CDA-leider Wopke Hoekstra, die onlangs met uitspraken over het stikstofbeleid voor een fikse kabinetsruzie zorgde. ,,Laat Wopke het maar doen. Dan kan hij lekker naar Dokkum en Dedemsvaart, bikkelen voor boeren. Ik zeg dit natuurlijk half grappend, maar wel met een serieuze ondertoon. De coalitiepartijen moeten echt hoog inzetten met de invulling van deze post. Want het zijn moeilijke tijden.”

Met medewerking van Jurriaan Nolles en Albert Heller.