Kabinetsadviseur twijfelt over dwangwet asiel, maar zet er ook geen harde streep doorheen

Met andere woorden: de Raad van State twijfelt erg of de wet wel zinnig is, maar zet - anders dan wel werd gedacht - geen keiharde streep door de wet. De dwang die de wet in zich draagt, wordt niet zonder meer gekraakt.

De Raad van State twijfelt onder meer over het aspect van de wet dat gemeenten die meer opvang bieden daarvoor beloond worden. Dat brengt een ‘competitief element’ dat ‘niet bijdraagt aan de solidariteit tussen gemeenten’ die de regering juist ‘op het oog heeft’.

Ook vindt de adviseur veel van de wet nog onduidelijk, bijvoorbeeld over de rol van provincies (die gemeenten de facto dwingen) en de termijn waarbinnen de gemeenten de opvangplaatsen moeten realiseren. ‘Dat is niet duidelijk.’ De Raad van State schrijft verder: ‘Ook zijn veel aspecten van het wetsvoorstel nog niet uitgewerkt, zoals hoe de verdeling van opvangplaatsen over provincies en gemeenten precies tot stand komt. De verdeling raakt echter de kern van het wetsvoorstel en kan niet zonder meer op een later moment (...) worden geregeld.’

De Raad van State adviseert de wet aan te passen en een ‘eenvoudiger systematiek’ in de wet te schrijven waarin geen dwang staat, maar wel duidelijke ‘taakstellingen’ over hoeveel opvangplekken een gemeente moet bieden.

Luister ook naar onze podcast Politiek Dichtbij, en abonneer je via Spotify of Apple:

De voorgestelde spreidingswet is een vitaal onderdeel van de politieke deal die VVD, D66, CDA en ChristenUnie sloten om de asielcrisis rond aanmeldcentrum Ter Apel te bezweren. Naast extra woningen voor asielzoekers en meer geld, wilden de partijen dat gemeenten ook konden worden gedwongen tot de opvang van asielzoekers. Een aantal burgemeesters drukt namelijk zijn snor als er vraag om plekken is. Vooral binnen de VVD leverde dat veel weerstand op: de dwang schoot de liberale achterban in het verkeerde keelgat, maar uiteindelijk kwam met lobbywerk van VVD-leider Mark Rutte de deal wel tot stand.

De asieldeal is sinds de geboorte al aan het afbrokkelen. In gerechtelijke procedures, aangespannen door asielzoekers, hekelden rechters al de maatregel dat gezinsherenigingen zijn gepauzeerd. Asielzoekers die nu een verblijfsstatus krijgen, en dus hun gezin mogen laten overkomen, moeten eerst wachten op een woning voordat zij familie naar hier mogen halen. Maar rechters staken daar in individuele gevallen al een stokje voor. Ook de procedures waarin besloten wordt of iemand recht heeft op asiel werden opgerekt in duur, maar dat wilde de rechter in een aantal zaken ook niet toestaan.

Nu de gesloten deal broos is, komt er meer druk te liggen bij VVD-leider en premier Rutte. Die zet in op Europese maatregelen in de hele EU om de instroom van asielzoekers te drukken. Nederland wil meer geld voor grenscontroles en het vaker terugsturen van afgewezen asielzoekers. Ook zou de EU een experiment moeten gaan doen door asielprocedures te behandelen aan de Europese buitengrens. Zo kunnen vluchtelingen en kansloze migranten sneller worden gescheiden.

Rutte wil terug naar ‘normale’ aantallen, die ‘we aankunnen’. Dit jaar verwacht het Centraal Orgaan Opvang asielzoekers (COA) dat er 75.500 plaatsen nodig zullen zijn, omdat er vanaf het voorjaar weer meer asielzoekers naar Nederland komen. Als er niks verandert, komt ons land 38.000 opvangplaatsen voor asielzoekers tekort.

De beperking van de instroom is ook belangrijk voor Rutte als VVD-leider. Hij beloofde zijn achterban ‘persoonlijk’ dat hij werk zou maken van de instroom. In het kabinet is overigens niet vastgesteld, zei Rutte, of de asielinstroom ‘te hoog of te laag is’. ,,Maar we hebben wel de overeenstemming dat er voldoende opvang moet kúnnen worden gerealiseerd.”

In een reactie laat staatssecretaris Eric van der Burg weten het advies te ‘bestuderen’. ,,Onze inzet is om het wetsvoorstel zo spoedig mogelijk naar de Kamer te sturen.” Hij lijkt vast te houden aan de vorm van de wet. Een woordvoerster laat weten dat de ‘spreidingswet’ bijdraagt aan ‘de realisatie van opvangplekken, die eerlijker verdeeld worden over Nederland’. ,,Het is evident dat er naast de wet meer nodig is. Wij werken met alle betrokken organisaties ook hard aan extra opvangplekken en nemen maatregelen om uit de crisis te komen.”

Hoe werkt de Nederlandse asielprocedure? Arda Kaya zocht het voor je uit (video):

Bekijk hier al onze video’s over de politiek: