De gevangenis in Zutphen is één van de penitentiaire inrichtingen in ons land. Veel daarvan zijn niet geschikt voor oudere criminelen. © Arjan Gotink

Ook de bajes vergrijst: rolstoeltoegankelijke cellen, liften en bredere deuren nodig

Gevangenissen moeten worden aangepast omdat gevangenen steeds ouder worden. Het kabinet denkt daarbij aan rolstoeltoegankelijke cellen, bredere deuren, liften en les in hoe zij digitaal hun zaken kunnen regelen als ze vrijkomen.

Tobias den Hartog 31-01-23, 03:00 Laatste update: 31-01-23, 09:01

Het aantal oudere gevangenen neemt toe, synchroon met de vergrijzing in de samenleving, maar gevangenissen zijn daar nu nog niet op toegerust, concludeert minister Franc Weerwind (Rechtsbescherming). Volgens de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ), een belangrijk kabinetsadviseur van het kabinet, is het aantal oudere gedetineerden de laatste vijftien jaar verdrievoudigd.

Aangepaste inrichting en meer gezondheidscontroles

Minister Weerwind erkent dat gevangenissen nu ‘niet voldoende zijn toegerust’ op de ongeveer zeshonderd gedetineerden die ouder dan 65 jaar zijn. De groep ouderen is nu nog relatief klein op een totaal van zo’n dertigduizend gedetineerden, maar Weerwind ziet dat er nu al ‘improvisatie’ aan te pas moet komen.

De minister vindt dat het gevangeniswezen niet ‘op de behoeften van oudere gedetineerden is ingericht’. Hij wil daarom dat er bij nieuwbouw of renovaties van bajesen wordt gekeken naar drempelloze cellen, meer liften en bredere deuren. Ook wordt gedacht aan hogere bedden en meer gezondheidscontroles.

_{Luister ook naar onze podcast Politiek Dichtbij, en abonneer je via Spotify of Apple:}

Daarnaast moeten de bejaarde bajesklanten nu vaak nog productiewerk doen om in aanmerking te komen voor afdelingen waar zij meer vrijheid hebben, maar dat werk kunnen ze vaak niet doen. Een alternatief kan een ‘zinvolle dagbesteding’ zijn, zoals het bijhouden van de tuin of ‘creatieve bezigheden’. In Scheveningen wordt vanaf volgend jaar bovendien gebouwd aan een nieuwe gevangenis, die ‘bouwkundig’ en ‘technisch’ gezien helemaal moet zijn toegesneden op de vergrijzende boef.

Ouderen zijn soms ook het pispaaltje van de bajes
Franc Weerwind, Minister voor Rechtsbescherming

De minister voor Rechtsbescherming, Franc Weerwind, tijdens een debat in de Tweede Kamer. © ANP

Verder moeten de ouderen les krijgen in hoe ze zich staande kunnen houden in de gedigitaliseerde wereld. Niet zelden lopen ze na hun vrijlating vast als ze gebruik moeten maken van de digitale diensten van gemeenten, het UWV of de belastingdienst. Ze lopen ‘achter’ in het gebruik van smartphones en computers. Ook het regelen van een zorgverzekering of contact met woningcorporaties gaat steeds meer via computers, dus moet de kennis daarover op peil worden gebracht of gehouden. Een speciaal lesprogramma moet hen hierbij helpen.

Opvallend is overigens dat Weerwind in een brief aan de Tweede Kamer melding maakt dat ouderen soms ook het pispaaltje van de bajes zijn. Zij zijn soms onderwerp van pesten en afpersing door medegedetineerden. ,,Dergelijke situaties doen zich nu in individuele gevallen voor, maar kunnen met de verwachte toename van oudere gedetineerden in de komende jaren vaker optreden en structureel worden”, schreef de RSJ eerder aan Weerwind. De minister wil daarom dat ouderen beter beschermd worden.

Uitgebreidere zorg

Omdat oudere gevangenen soms ook andere zorg nodig hebben dan jongere criminelen, ‘ontbreekt’ het volgens Weerwind nu nog aan ‘specialistische kennis en menskracht’. Bijvoorbeeld op het gebied van geriatrie. De Dienst Justitiële Inrichtingen, verantwoordelijk voor de gevangenissen in ons land, gaat onderzoeken of die zorg kan worden geboden en waar.

Probleem daarbij is wel: in hoeveel gevangenissen wil en kun je ouderen een plek bieden? In Duitsland zijn bijvoorbeeld speciale bajesen voor bejaarden, maar dat vindt kabinetsadviseur RSJ geen goed idee. Het zou namelijk kunnen betekenen dat iemand ver weg van familie komt te zitten en dus minder bezoek krijgt.

Niet achter de tralies verdwijnen

Overigens klagen de oudere gedetineerden bepaald niet over hoe zij het momenteel hebben. In een recent uitgevoerde enquête gaven 60-plussers een hogere score over hun leven achter de tralies dan de jongere leeftijdsgroepen. Als het gaat om het leefklimaat, omgang met medewerkers, de gezondheidszorg en het feit dat zij zelf kunnen koken zijn ze gemiddeld positiever.

Weerwind laat overigens nog onderzoeken of gevangenisstraffen niet überhaupt vaker achterwege zouden kunnen blijven, in ruil voor een enkelband of het wettelijk verruimen van het aantal taakstrafuren dat kan worden opgelegd. Dit onderzoek loopt nog, maar zou mogelijk ook soelaas bieden aan oudere criminelen om niet achter tralies te verdwijnen.

Bekijk hier al onze video’s over de politiek: