Stikstofaanpak verscheurt coalitie: D66 wil desnoods onteigenen, maar VVD ziet dat juist niet zitten

De Kamer debatteerde vanaf woensdagmiddag tot diep in de nacht over het advies dat oud-minister Johan Remkes opstelde na zijn bemiddelingspoging tussen het kabinet en de landbouwsector over het stikstofbeleid. Rond half twee 's nachts reageren de ministers op de tientallen door de Kamer ingediende moties. Een daarvan is een motie van wantrouwen, maar die zal geen meerderheid halen.

Maar er is meer kritiek. Al voor Prinsjesdag had de Tweede Kamer een brief geëist over hoe boeren een boterham kunnen blijven verdienen als ze bijvoorbeeld moeten inkrimpen om minder stikstof uit te stoten. ,,Ik heb nog steeds geen idee wat de overheid nou te bieden heeft aan boeren’’, verwijt GroenLinks-leider Jesse Klaver de nieuwe Landbouwminister Piet Adema. Het gebrek aan toekomstperspectief voor boeren kostte zijn voorganger Henk Staghouwer de kop. De Kamer deed dit af als ‘broddelwerk’.

Adema staat vanavond de Kamer monter te woord. Als Kamer-voorzitter Vera Bergkamp hem verzoekt vaart te maken, reageert hij lachend: ,,De Kamerleden raken door hun interrupties heen, misschien helpt dat ook.” De nieuwe minister verwacht dat er volgend voorjaar een landbouwakkoord ligt. Binnenkort wil hij in een nieuwe brief daar ‘de hoofdlijnen’ van schetsen. Maar daar nemen GroenLinks, PvdA, SP, DENK, Volt en BBB geen genoegen mee. Zij willen dat de minister met concrete voorstellen komt, zoals de Kamer ook van zijn voorganger eiste.

De nieuwe ChristenUnie-bewindsman krijgt ook kritiek vanwege uitspraken op een boerenbijeenkomst. Daarin suggereerde hij het niet zo nauw te nemen met de stikstofdoelen voor 2030. Daarmee haalde hij zich de woede op de hals van coalitiepartijen VVD en D66. Toch zijn die uitspraken volgens Adema ‘compleet in lijn’ met het rapport Remkes en het kabinetsbeleid.

De 2030-deadline ligt politiek hypergevoelig. Eerder zei CDA-leider Wopke Hoekstra nog dat 2030 voor hem ‘niet heilig’ was, wat zo’n beetje een kabinetscrisis veroorzaakte. Het kabinetsdoel is om uiterlijk in 2030 overal de stikstofuitstoot met 50 procent omlaag te brengen. Volgens Adema komt er ‘heel veel op de boeren af’. ,,Tegelijkertijd liggen er grote opgaves. We gaan er alles aan doen om de boeren in transitie te brengen.’’

Lees door onder de foto

Dat akkoord wordt nog een fikse klus, want de coalitie is verdeeld over de stikstofaanpak. Als het niet lukt binnen een jaar de grootste stikstofvervuilers met een ruimhartige regeling tot stoppen te bewegen, moet het kabinet overgaan tot onteigenen. Dat vindt Tweede Kamerlid Tjeerd de Groot van regeringspartij D66. Maar binnen de coalitie met VVD, CDA en ChristenUnie ligt gedwongen uitkoop erg gevoelig. VVD’er Thom van Campen vindt dat onteigening juist de allerlaatste maatregel is die uit de kast getrokken moet worden. ,,Er is ook nog iets als bescherming van eigendom, en daar ben ik blij mee als liberaal,” aldus de VVD’er.

Maar zijn partijgenoot, VVD-minister Christianne van der Wal, verklaart dat ‘er echt wat moet gebeuren’. ,,We zijn al jaren niet het braafste jongetje van de klas. We bungelen echt onderaan lijstjes als het gaat om de staat van instandhouding van onze natuur.”

Door met vier ministers naar Brussel te gaan - naast zijzelf waren dat Mark Harbers (Infrastructuur), Hugo de Jonge (Volkshuisvesting) en toenmalig landbouwminister Henk Staghouwer - probeerde het kabinet volgens haar aan ‘power play’ te doen. “Vier ministers, dat maakt echt wel indruk in Brussel”, aldus de bewindsvrouw. Maar hun zin kregen zij niet. ,,Eerst leveren”, was boodschap in Brussel.

De stikstofminister wil nog niet ingaan op de uitspraak van de Raad van State van deze week, omdat die nog niet is besproken in het kabinet. Door een uitspraak van de hoogste rechter is de noodzaak om stikstofmaatregelen te nemen volgens die oppositiepartijen alleen maar groter geworden. De hoogste rechter stelde dat de zogenoemde ‘bouwvrijstelling’ - die kort gezegd betekent dat voor de bouwfase van een project door de bouwer géén vrije stikstofruimte hoeft te worden gevonden - niet voldoet aan het Europese natuurbeschermingsrecht. Zelfs het ‘ietsje pietsje’ stikstof dat vrij komt bij het bouwen van nieuwe huizen is al te veel, vat PvdA’er Joris Thijssen de gevolgen samen.

Van der Wal belooft over drie weken met een uitwerking van het voorstel van Remkes te komen om piekbelasters aan te pakken. Doel daarvan is om boeren die in de knel zijn gekomen door een eerdere gerechtelijke uitspraak zo spoedig mogelijk te helpen.

Nog voor het debat over de bevindingen van stikstofbemiddelaar Johan Remkes begon, kondigde de BoerBurgerBeweging (BBB) al een motie van wantrouwen tegen haar aan. ,,Deze minister moet wat BBB betreft weg. Het is stuitend dat ondeugdelijk beleid wordt gebaseerd op oude data’’, aldus BBB-voorvrouw Caroline van der Plas. Daarmee doelt zij op de derde fout gemaakt in een lijst met de grootste uitstoters.

De actie van BBB tijdens dit debat is tekenend voor de grote verdeeldheid in de Kamer. De motie is in elk geval met weinig enthousiasme ontvangen door andere partijen. CDA-Kamerlid Derk Boswijk moppert: ,,We zijn weer met onszelf bezig.’’ D66-Kamerlid Tjeerd de Groot noemt Van der Wal juist ‘een uitstekende minister’. Van der Plas ziet in dat voor haar motie van wantrouwen geen meerderheid zal zijn in de Tweede Kamer. ,,Luister, ik ben ook niet gek, hè. Ik weet ook wel dat die motie het niet gaat halen.’’ Dinsdag stemt de Kamer erover.

Eén van de felste clashes tijdens het debat vindt plaats tussen GroenLinks-voorman Jesse Klaver en ChristenUnie-Kamerlid Pieter Grinwis. De ChristenUnie heeft volgens hem ‘willens en wetens’ een wet ingevoerd die ‘ondeugdelijk’ was. Daarop trekt hij het boetekleed aan. ,,Als die bouwvrijstelling ten onrechte in de wet is gekomen, dan trek ik mij dat wel degelijk aan.’’ BVNL-voorman Wybren van Haga noemt het ‘heerlijk zo’n huwelijkscrisis’ tussen die twee partijen. Het is rond kwart over één ‘s nachts als CDA-Kamerlid Boswijk ingaat op de wrevel binnen de coalitie: ,,Zonder schuring geen glans.’’

Luister ook naar onze podcast Politiek Dichtbij, en abonneer je via Spotify of Apple:

Bekijk hier al onze video’s over de politiek: