Stadstraat geeft geheimen prijs

door Bas Vermeer

Wijs een huisnummer aan en de achterliggende geschiedenis, beschreven door Van den Berg, duikt weer op.

'Duitse manege'
Hoe de snoepzaak Vrinds en meubelzaak Van Dijk het niet wonnen van de tand des tijds. Of over de nonnen die een hogere muur wilden bouwen vanwege het gepeupel aan de andere kant. Misschien hadden ze genoeg van alle voetballen die door de jeugd op ‘heilige grond’ werden getrapt.

De attractie van de Stadstraat was de opening die toegang verschafte tot de – inmiddels verdwenen – manege. Een vreemde plaats voor een aantal rijpaarden en een grote trainingshal, zo midden in de stad. De hoofduitgang lag aan de Oude Dijk en de ingang in de Stadstraat kwam uit in de stallen. „Tijdens de Tweede Wereldoorlog waren in de manage Duitse soldaten gestationeerd”, vertelt Van den Berg. „Als de bewoners van de Stadstraat illegaal naar de radio wilden luisteren, kregen de kinderen opdracht om heel druk voor het raam te spelen.”

Expositie
Vanaf dinsdag exposeert ze een maand al haar bevindingen in de bibliotheek aan het Koningsplein. Op een indrukwekkend rol papier – twaalf meter lang – duiken de verhalen van de families op, de huizen heeft ze zelf nagetekend. „Daar ging alleen al 30 uur aan op”, glimlacht Van den Berg. Ze werkt in haar vrije tijd aan het project. Gewoon omdat ze gefascineerd is door het straatje dat tot 1900 nog de Fransestraat heette. Destijds stonden er slechts vier huizen. In 1900 werd het straatje omgedoopt tot Stadstraat.

„Waarschijnlijk omdat Napoleon iets verderop een avond logeerde en Tilburg toen zijn stadsrechten gaf”, aldus Van den Berg. Iets verderop is de Muzetuin, waar nu de Fontys Hogeschool van de Kunsten staat. „Hier ergens stond het kasteeltje van Van Dooren waar hij te gast was.”

Om de verhalen bloot te leggen, moet Van den Berg diep graven. Ze grasduint door het politiearchief, duikt in het Regionaal Archief. Daar was overigens geen foto van het straatje te vinden. Toch heeft ze er nu tientallen: vooral van de mensen die er woonden. Ze traceerde oud-bewoners – veelal mensen van boven de 80 – via adresboeken in het archief, deelde vragen via haar Facebookpagina Stadstraat 013. „Er kwamen tips uit het westen van het land en zelfs uit Hongarije.”

Vrijgevochten geest
Ze schrijft voornamelijk over de eerste periode van het straatje, van 1900 tot 1950. Over de grote gezinnen die er woonden – ‘acht of tien kinderen geen bezwaar’ – maar ze werd ook verrast door moderne taferelen. „Rond 1950 woonde er een dame van rond de 20 jaar die erg veel reisde. Een vrijgevochten geest die ‘pas’ rond haar dertigste trouwde.”

Het mooiste aan het uitpluizen van de persoonlijke geschiedenis van die straatbewoonster was dat haar kinderen bij Van den Berg aanklopten. Met een doos vol ansichtkaarten en foto’s. „Hun moeder was al jong overleden, de verhalen achter de beelden hebben we samen achterhaald. Dat was heel bijzonder om te doen.”

De verhalen wil ze uiteindelijk bundelen in een boek. Maar, glimlacht ze, dat kan nog jaren duren. „Dit is een tussenstap.”