Hoe groot is de kans dat je gepakt wordt bij illegaal downloaden, en wat zijn de gevolgen?

Er bestaat in Nederland sinds 2014 een downloadverbod. Daarvoor kon je wel in de problemen komen als je films, series of games zelf op het internet aanbood, maar was het soms onduidelijk of Nederlanders ook officieel illegaal bezig waren als ze die alleen maar downloadden.

Dat had te maken met de thuiskopieheffing, een bedrag dat bovenop de aankoopprijs van gegevensdragers (dus een USB-stick of je mobiele telefoon) komt. Die thuiskopieheffing gaat naar makers van films, series en muziek. In ruil daarvoor mogen Nederlanders voor eigen gebruik kopietjes maken van een muzieknummer of een film die ze gekocht hebben. Het was lange tijd niet duidelijk of een download uit illegale bron ook een ‘thuiskopie’ was.

De verwarring werd nog groter toen toenmalig minister van Justitie Fred Teeven in 2011 in een persbericht schreef dat ‘downloaden al geruime tijd onrechtmatig is voor games en andere software, maar dat dat nu ook gaat gelden voor bijvoorbeeld films en muziek’. Filmproducenten stapten daarop naar de rechter: in het statement van Teeven zou je kunnen lezen dat het downloaden van films en muziek op dat moment gewoon mocht. Ze kregen gelijk.

Enkele jaren later gingen elektronicabedrijven als Sony en Philips naar het Europees Hof over de thuiskopieheffing. Ze vonden die te hoog omdat Nederland ook illegale downloads meerekende voor de heffing. De EU-rechter besloot in 2014 dat illegale downloads per direct verboden moesten worden.

Wat zijn nu de regels?
Het is in Nederland niet toegestaan om zomaar een film, serie, game of muzieknummer te downloaden of te streamen van iemand die niet officieel het recht heeft om die te verkopen of te delen. Het maakt daarbij niet uit wat je bedoeling is. Ook als je een film al in bezit hebt, mag je die niet op een illegaal platform downloaden of streamen.

Je mag daarnaast geen links delen naar sites waar je illegaal auteursrechtelijk beschermd materiaal kan downloaden. Zelfs het maken en verspreiden van ondertitels voor series of films mag niet zomaar - je moet eerst toestemming van de maker hebben.

Wat kan er gebeuren als ik een film illegaal download?
Illegaal downloaden valt onder het civiele recht. De politie staat dus niet meteen bij jou op de stoep als je een overtreding begaat. Bedrijven kunnen je wel voor de rechter slepen en een boete vragen als ze denken dat je hun materiaal illegaal gedownload hebt.

Stichting Brein beheert in Nederland de belangen van auteursrechthouders. In de praktijk pakt Brein vooral uploaders aan. De stichting kan mensen voor de rechter slepen, maar begint meestal met een schikkingsvoorstel. De kosten van zo’n schikking kunnen oplopen tot 12.500 euro.

Bij torrentdownloads en sommige apps zoals Popcorn Time is het trouwens zo dat je tijdens het downloaden óók automatisch uploadt. Gebruik je torrentwebsites, dan is er dus kans dat Stichting Brein jou in het vizier heeft.

Zit er iemand achter downloaders aan?
De Nederlandse filmorganisatie Dutch Filmworks richt zich wél expliciet op downloaders. Zij eisen voor het illegaal downloaden van een film een schikking van 150 euro. De rekening gaat in theorie naar de persoon van wie de internetverbinding is.

In de praktijk heeft Dutch Filmworks nog weinig succes. Hoewel het gemakkelijk is om IP-adressen van illegale downloaders - kort gezegd het adres van jouw internetverbinding - te achterhalen, moet Dutch Filmworks de identiteit van de mens achter dat IP-adres opvragen bij de internetprovider. En internetproviders geven dat soort informatie liever niet zomaar weg, omwille van de privacy.

Dutch Filmworks verzamelde in 2017 de IP-adressen van honderden Ziggo-klanten die de film The Hitman’s Bodyguard hadden gedownload. Daarmee stapte de organisatie naar VodafoneZiggo, die weigerde om de naw-gegevens over te dragen. Het bedrijf maakte zich onder andere zorgen over de privacy van zijn klanten. Ziggo maakte zich ook zorgen dat klanten hun rechten en plichten niet kennen als ze bijvoorbeeld een schikkingsvoorstel op de mat krijgen.

Wat gebeurde er tussen Dutch Filmworks en Ziggo?
De rechter gaf VodafoneZiggo gelijk, omdat Dutch Filmworks niet transparant genoeg was over wat de belangenorganisatie precies met de gegevens wilde doen. Dutch Filmworks schreef alleen dat het ‘per geval’ zou beoordelen welke stappen het zou nemen. Ook waarom de organisatie precies 150 euro wilde eisen vond de rechter niet goed genoeg onderbouwd.

De zaak ligt inmiddels in hoger beroep bij de Hoge Raad. De procureur-generaal adviseerde de Raad eerder dit jaar om VodafoneZiggo gelijk te geven. Zo’n advies wordt vaak door de Raad opgevolgd.

Dat betekent niet dat er in de toekomst geen consequenties zijn voor illegaal downloaden. Met een duidelijker beleid kunnen organisaties als Brein en Dutch Filmworks toch gelijk krijgen bij de rechter.

In de jaren sinds de aankondiging van het downloadverbod hebben deze organisaties de IP-adressen van veel illegale downloaders alvast verzameld. Mogen zij straks van de rechter naw-gegevens opeisen bij internetproviders, dan volgen er mogelijk veel boetes en schikkingen. Maar dat is tot op heden nog niet gebeurd.