Het museum van Katja: pratende handen, knipperende ogen

Daar staat ze op de sokkel, Merle de danseres. Handen gebald in de zij, pratende handen, vingers gespreid, knieën lichtjes gebogen, de vingertoppen tegen de onderlip als een mediterende boeddhistische monnik. Het zijn de persoonlijke bewegingen van een bezoeker die ze eerder sprak. In dit geval de journalist van dit artikel.

Het is een vreemde ervaring om typisch eigen bewegingen zomaar terug te zien in het lijf van een ander. Toch gebeurt juist dat bij de museale performance Museum Motus Mori van de Tilburgse choreograaf Katja Heitmann. Haar ‘museum’ is zes weken neergestreken in Marres, Huis voor Hedendaagse Cultuur in Maastricht.

Dat is een villa met hoge plafonds, witte wanden, witte deuren, erg sereen. In zes kamers tonen tien danseressen bewegingen die ze hebben geleend van anderen: een gebogen rug, armen gevouwen voor het lichaam, starende blikken, het plukken aan een wenkbrauwhaar, draaien met het hoofd, balanceren op een voet.

Dit gebeurde eerder op de dag. De ervaring in het Museum Motus Mori (museum van de gestorven beweging) begint op de begane grond van de villa. Daar zijn twee kamers voor bewegingsinterviews. Voordat danseres Merle Schiebergen de nieuw gevonden bewegingen zal tonen praat ze uitgebreid met een bezoeker over diens houdingen, bewegingen, eigenaardigheden. Deze keer is dat de journalist van deze krant.

Ze kijkt onderzoekend naar hem en ziet dat hij de hak van zijn voet tegen het bankje drukt. Het is zoeken naar stevigheid, naar veiligheid. ,,Je praat veel met je handen”, constateert ze ook. ,,Die gaan naar je eigen lichaam of van je lichaam af, afhankelijk waarover je praat. En de vingers zijn gespreid.” Haar valt nog meer op. ,,Je knippert met je ogen.” Dat kan kloppen. Ooit heeft een priester gepoogd dat te verhelpen door wijsvinger en middelvinger op de oogleden te leggen. Dat verhaal interesseert haar, ze imiteert de beweging die de priester destijds maakte en noteert die in haar schrift. Met regelmaat maakt ze aantekeningen.

Na een gesprek van een uur gaat Merle een uur repeteren, ze wil zich de nieuwe bewegingen eigen maken om die daarna in het archief van het museum (de kamers met de danseressen) aan het publiek te tonen. Vertraagd. Het is een intieme ervaring, zo blijkt, een-op-een. Met respect uitgevoerd.

Katja Heitmann merkt dat in de samenleving mensen aan steeds meer eisen moeten voldoen en dat daardoor de eigenheid, de beweging die een individu uniek maakt, dreigt te verdwijnen. Typische bewegingen archiveert ze in haar museum door middel van de lichamen van haar dansers. Het biedt een intieme, ongemakkelijke ervaring, ook voor degene die uitsluitend komt kijken en niet aan een bewegingsinterview deelneemt.

De bezoeker in het museum staat dicht op de danseressen, ziet de houdingen, de imperfecties en soms lijkt het alsof de performers dwars door iemand heen kijken. De vertraagde, rustige bewegingen, de repeterende muziek, de steriele omgeving, het komt prachtig bij elkaar daar in Maastricht.

INFO: Museum Motus Mori is te zien tot en met 27 oktober bij Marres in Maastricht, dinsdag t/m zondag., 12 tot 17 uur.