‘Nederlanders discrimineren, maar wel maar een beetje’

Terwijl het debat over racisme en discriminatie hoog oploopt, blijft onderzoek ernaar toch lastig. Er is natuurlijk niemand die in een vragenlijst toegeeft dat hij of zij discrimineert. ,,Dan krijg je toch al snel alleen maar sociaal wenselijke antwoorden", vertelt Elena Cettolin. En dus zette de universitair hoofddocent een experiment op, waarbij echt geld op het spel stond. 

In het experiment werkte Cettolin met een panel mensen dat een afspiegeling van de Nederlandse bevolking moet zijn, een deel autochtonen en een deel allochtonen. De mensen in het panel deden vervolgens een vertrouwensspel. Dat werkt als volgt: persoon A en B doen mee. Zij krijgen elkaar nooit te zien. Persoon A kan kiezen of beide deelnemers direct 35 euro mee naar huis nemen, of dat beiden meer kunnen krijgen door B te vertrouwen. Als persoon A er voor kiest om B te vertrouwen, dan krijgt B dat te horen. Hij of zij kan vervolgens kiezen: kiest hij voor een hoger bedrag voor beiden (bijvoorbeeld 50 euro), of kiest hij alleen een hoger bedrag voor zichzelf (zeg 85 euro) en slechts 20 euro voor deelnemer A. In dat geval heeft A er dus voor gekozen B te vertrouwen, terwijl A er slechter uitkomt. 

Hoe dat te maken heeft met racisme? De vraag die Cettolin stelt is: maakt persoon B een andere keuze als hij hoort dat Klaas of dat Mohammed hem het vertrouwen heeft gegeven? Ofwel: zijn mensen eerder bereid het vertrouwen terug te geven bij een Nederlandse naam dan bij een autochtone naam? ,,Ja, het verschil mag dan klein zijn, maar het is er wel degelijk. Het experiment geeft aan dat er sprake is van discriminatie in de maatschappij. Tenslotte hebben beiden aangegeven jou te vertrouwen. Je hoeft alleen maar aardig terug te zijn. En dat zijn we dus minder vaak tegenover immigranten dan tegenover autochtonen.” Waardoor dat precies komt, durft Cettolin niet te zeggen. ,,Misschien voelen mensen zich onbewust toch veiliger bij een Nederlandse naam als Klaas.”

Het toont volgens Cettolin aan dat er discriminatie is in Nederland, bewust of onbewust. ,,Het onderzoek is gebaseerd op een doorsnede van bevolking, dus dit geeft aan wat er gebeurt in een land.” Ze twijfelt er dan ook niet aan dat iets soortgelijks plaatsvindt bij bijvoorbeeld sollicitaties. 

Het goede nieuws? Cettolin: ,,Het verschil is klein en lijkt zich vooral voor te doen bij de lageropgeleide bevolking in plattelandsgebieden. Onder de hoogopgeleide, stedelijke bevolking komt nauwelijks discriminatie voor in dit onderzoek. Het is dus wel maar een deel van de bevolking. Bovendien blijkt uit onderzoeken dat beleid effectief kan zijn. We moeten goed nadenken wat voor beleid we gaan volgen en hoe we tot verdeeldheid in de samenleving willen voorkomen. Want dat Nederland alleen maar diverser wordt, staat wel vast.”