‘Opbrengst van windmolenparken moet ook naar burgers gaan’

Er mag dan veel stil gelegen hebben tijdens de coronacrisis, de strijd tegen het opwarmende klimaat gaat onverminderd door. De uitvoering van het klimaatakkoord (bijna 50 procent minder CO2-uitstoot in Nederland in 2030), heeft nu het punt bereikt dat er concrete plannen worden gemaakt in de gemeenten en provincies, die hard aan een strategie werken. Concreet: waar komen de windmolenparken, zonneweides en welke wijk gaat als eerste van het aardgas af?

Ingrijpende ontwikkelingen, waarbij draagvlak onder burgers misschien wel het belangrijkste is. Want zonder maatschappelijk draagvlak 'gaan we er gewoon niet komen’, constateert hoogleraar Saskia Lavrijssen. Bewoners die plots geconfronteerd met een compleet plan voor een windmolenpark om de hoek, zullen snel de hakken in het zand zetten. Helemaal als een overheid het plan maar gewoon op internet zet en wacht tot er eventueel bezwaar op komt, stelt de hoogleraar regulering en toezicht.

En dus is het belangrijk dat ook burgers mogen meepraten. Maar het moet veel verder gaan dan dat. ,,In het klimaatakkoord staat dat bij de totstandkoming van nieuwe lokale energieprojecten het wenselijk is dat vijftig procent lokaal eigendom is”, zegt Lavrijssen. ,,Maar dat lijkt nu nog moeilijk af te dwingen in de wet, onder meer doordat veel projectontwikkelaars de grond bijvoorbeeld al in handen hebben. Overheden zouden goed moeten kijken hoe ze dat vorm gaan geven en daar instrumenten voor krijgen, want de kosten en baten moeten eerlijk verdeeld worden.”

De vijftig procent hoeft overigens niet alleen te betekenen dat omwonenden een aandeel kunnen kopen, vertelt Lavrijssen. ,,Een deel van de opbrengsten kan bijvoorbeeld ook gebruikt worden in een Klimaatfonds of een fonds voor publieke voorzieningen, denk aan een nieuw schoolplein of een beter voetbalveld. Maar zorg dat mensen ook daar inspraak in hebben. Burgers die de lasten hebben van windmolens, moet je ook de mogelijke voordelen duidelijk kunnen maken.”

Ook voor zonneweides geldt het belang van maatschappelijk draagvlak, zegt Lavrijssen. ,,Daar gaan de ontwikkelingen ook snel, en kunnen er ander voordelen zijn dan alleen maar duurzame energieopwekking. In de tuinbouw wordt bijvoorbeeld gewerkt aan slimme zonnepanelen die ook gewassen beschermen. En als panelen buiten mooi ingebed kunnen worden in het landschap en bijdragen aan biodiversiteit, dan kunnen dat goede redenen zijn om een zonnepark wel te accepteren.”

Met de sluitende kolencentrales en alle initiatieven die nu lopen, zijn de doelen uit het klimaatakkoord ‘zeker haalbaar', denkt Lavrijssen in elk geval. ,,Maar dan moeten we wel bezig blijven met het creëren van draagvlak door burgers er bij te blijven betrekken. Als dat niet gebeurt, wordt dat de grootste bedreiging.”