Chroom-6: hoe 800 Tilburgse werklozen in gevaar werden gebracht

,,Ik werkte 40 uur in de week. Iedereen daar. We hadden geen overall, geen werkschoenen, geen mondkapjes, niks. Als ik thuis kwam, zat ik onder het stof. Het eerste wat ik deed was douchen. En heel vaak mijn tanden poetsen, om de vieze metaalsmaak in mijn mond weg te krijgen.”

In 2016 kreeg de nare periode in de werkloods voor Tannenbaum en honderden andere (voormalig) bijstandsgerechtigden uit Tilburg en omgeving een dramatische nieuwe wending. Er viel een brief van de gemeente in de brievenbus. De boodschap: u bent door het schuren van treinen mogelijk met chroom-6 in aanraking geweest. 

Sommigen moesten eerst even googelen - wat is chroom-6? Maar daarna maakte verbazing al snel plaats voor onrust. De lijst met aandoeningen die chroom-6 kan veroorzaken is lang en huiveringwekkend. Op langere termijn kan het astma, een gat in het neustussenschot, contacteczeem, COPD en long- en neuskanker veroorzaken. Veel oud-tROMmers hebben na het lezen van de brief het gevoel dat er een verklaring voor hun gezondheidsklachten ligt. 

Nader loopt al tijden rond met pijn op zijn borst. Ali is sinds 2006 zo benauwd als de pest. Soms ligt hij in bed zó moeilijk adem te halen dat zijn vriendin denkt dat hij doodgaat. Of het door chroom-6 komt kan niemand met zekerheid zeggen, frappant is het wel.

In de praktijk werden de werklozen cru gezegd de hal in gejaagd, en was de boodschap: schuren, en niet zeuren. Schuurmachines met afzuiger? De meeste oud-deelnemers, het Brabants Dagblad sprak er tientallen, hebben ze nooit gezien. Ze verklaren dat de mondkapjes vaak op waren, of vies van de verf of het stof. ,,Er was geen geld voor beschermingsmiddelen”, zegt Remco op ‘t Hoog. Volgens hem was zelfs de suiker voor de koffie voor de gemeente te duur. ,,Soms fietsten we zelf naar de bouwmarkt om nieuwe mondkapjes te halen.”

Uit onderzoek van het BD blijkt dat er op veiligheidsgebied nog veel meer fout is gegaan. De gemeente stelde pas in het najaar van 2005 een wettelijk verplicht veiligheidsplan op. Daarin raadt een externe deskundige de gemeente aan om uit te zoeken welke gevaarlijke stoffen er vrijkomen tijdens het werken in de hal. De gemeente laat dat na. 

Tekst gaat verder onder de foto

Ook de Arbeidsinspectie, die in 2005 komt kijken na anonieme klachten over het vele stof, grijpt maar half in. 

Wat wist NedTrain precies over chroom-6 op treinen? In 2015 liet moederbedrijf NS, schijnbaar verbaasd, weten dat er op een oud treintype chroom-6-houdende verf was aangetroffen. Maar uit onderzoek van het Brabants Dagblad blijkt dat het bedrijf tot begin jaren negentig ontzettend goed wist met wat voor gevaarlijke verf het werkte. 

In het NS-archief zijn genoeg stukken te vinden die dat bewijzen. Zo is er een rapport uit 1979, waarin uitgebreid beschreven wordt dat verfspuiters in Tilburg werken met gele verf met daarin loodchromaat, een chroom-6-verbinding. Ook de gevaren bleven niet onvermeld. 

In 1987 ging een gespecialiseerde afdeling van de Spoorwegen, het Centrum voor Techniek en Onderzoek (CTO), zelfs ‘met de verfindustrie in gesprek’ om tot (onder meer NS-gele) verf zonder chroom-6 te komen, lezen we.

Kortom: de NS wist donders goed dat het met chroom-6 verf werkte. Wat gebeurde er daarna met die kennis? Bij het hoofdkantoor van de Spoorwegen in Utrecht houden ze de kaken stijf op elkaar. Archiefstukken van na de privatisering in 1995 zijn niet openbaar.

Zeker is dat NedTrain alle in het verleden opgedane kennis volledig vergeten leek toen het in 2004 in het Tilburgse werklozenproject stapte. tROM begon gewoon, zonder waarschuwingen vooraf, zonder deugdelijke bescherming.

De onthulling dat NedTrain over meer dan genoeg chroom-6-kennis had kunnen beschikken, zal de gedupeerden alleen maar bozer maken. Rob Milo, een van de advocaten die de voormalige tROMmers bijstaat, slijpt de messen alvast. ,,Met deze bewijzen in handen kom je wat mij betreft tot een keihard misdrijf. Mensen zijn hier blootgesteld aan gevaarlijke stoffen, omdat ze niet goed zijn beschermd. En dat terwijl de kennis over die gevaarlijke stoffen er bij bepaalde partijen was, of in ieder geval had moeten zijn.”

Een woordvoerder van het functioneel parket van het Openbaar Ministerie bevestigt dat het met een vooronderzoek naar het chroom-6-schandaal in Tilburg bezig is. Het is nog te vroeg om te zeggen wie waarvan wordt verdacht, zegt de woordvoerder. ,,We zijn ons nog aan het oriënteren.”

Gerechtigheid, het is wat de getroffenen willen. ,,Ik hoop echt dat er een strafzaak komt”, zegt Natascha van de Put, oud-tROMmer en woordvoerder van een groep van meer dan honderd gedupeerden. ,,Wie hiervoor verantwoordelijk is, moet worden gestraft. Mensen bij de gemeente, topmensen bij NedTrain.”