Dit verandert er voor Tilburgers in de bijstand

Maandag zette staatssecretaris Jetta Klijnsma haar handtekening onder de verruiming van de Participatiewet, die het Tilburg en andere gemeenten mogelijk maakt om een proef met de bijstandswet te starten. De gemeente wil op 1 september al beginnen. De gemeente Tilburg trekt er 1,8 miljoen euro voor uit.
Maar welke gevolgen heeft dat voor mensen in de bijstand?

De gemeente hoopt dat meer mensen een baan vinden. Maar in plaats van mensen te dwingen, wordt bij deze proef uit gegaan van het eigen initiatief. 

Wie een uitkering krijgt, zit nu vast aan veel regels. Zo moet een werkloze per maand verplicht een aantal keer solliciteren. En wie geld van de overheid krijgt, mag niet zomaar bijverdienen.

De Universiteit van Tilburg heeft samen met de gemeente een plan ontwikkeld om veel van die regels af te schaffen. Men hoopt dat mensen in de bijstand actiever worden als ze niet constant worden gecontroleerd. Zo worden ze misschien gelukkiger en kunnen ze veel meer betekenen voor de maatschappij, is het idee. Of het ook werkt, moet nog blijken. Dat is nooit eerder onderzocht. 

Er zijn grofweg 7.000 bijstandsgerechtigden in Tilburg. Maar zij kunnen niet allemaal meedoen. Er is plaats voor 800 vrijwilligers, die door middel van loting worden bepaald. Zij worden verdeeld in vier groepen van 200 deelnemers. Elke groep krijgt een iets ander regime. 

De proef die straks start, geldt voor mensen in de gemeenten Tilburg, Groningen, Deventer en Wageningen. Er zijn nog 21 gemeenten die graag willen meedoen, waaronder Den Bosch. Maar hun plan is nog niet goedgekeurd door de landelijke overheid. 

Wat er precies verandert hangt af van welk van de vier groepen iemand terecht komt. Voor de ene groep verandert er helemaal niets; die wordt alleen gevolgd voor onderzoek door de Universiteit van Tilburg. 

Eén groep krijgt het meest vrije regime. Wie daar in zit, mag tot 199 euro per maand bijverdienen, zonder dat dat invloed heeft op de uitkering. Voor echtparen ligt de limiet op 142 euro per persoon. Als ze eenmaal echt werk gevonden hebben, krijgen ze een premie die kan oplopen tot 2.400 euro per jaar. 

Ze mogen met hun uitkering gewoon vrijwilligerswerk doen, een eigen bedrijfje beginnen, of betaald werk doen. Daarvoor hoeven zij zich niet constant te verantwoorden bij de gemeente. Zij krijgen hun uitkering dus altijd, zonder dat ze daarvoor iets terug moeten doen. 

De derde groep krijgt intensieve begeleiding in het zoeken naar werk. De laatste groep krijgt een combinatie van die regimes. 

Nee. Wie niet op zoek gaat naar betaald werk, mag als het aan staatssecretaris Klijnsma ligt niet meer meedoen met de proef. Of Tilburg ook zo streng wil zijn, is nog niet duidelijk. 

De gemeente controleert deelnemers in de bijstand niet, maar de Universiteit van Tilburg houdt ze op afstand wel in de gaten. Die wil weten wat bijstandsgerechtigden doen, als ze zelf mogen bepalen waar ze gaan en staan. Maken ze zich nuttig voor de maatschappij? Of blijven ze juist de hele dag op de bank hangen? Ook in de drie andere steden wordt zo'n onderzoek gedaan, waardoor op den duur duidelijk moet worden of de regels ook in andere plaatsen versoepeld kunnen worden. 

De vier gemeenten die nu mogen beginnen met de proef, kwamen in 2015 al met het idee. Ze wilden snel beginnen, maar liepen tegen regels en onwil van de landelijke overheid aan. Staatssecretaris Jetta Klijnsma vond de eerste opzet van de proef te vroeg komen, omdat de Participatieweg in datzelfde jaar van start was gegaan. 

In 2016 kwam er een tweede poging, maar ook die kon op weinig enthousiasme rekenen. De Tilburgse wethouder Erik de Ridder voelde zich aan het lijntje gehouden. De startdatum van 1 januari 2017 werd niet gehaald. 

Eind 2016 leek het plan zelfs helemaal de prullenbak in te gaan, toen Klijnsma de eisen voor de proef opstelde. Die waren veel te streng, vonden de gemeenten. 

In mei leek er alsnog een kink in de kabel te komen, toen het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid weer met nieuwe eisen kwam. Maar na overleg met onder andere wethouder De Ridder gaf de staatssecretaris een paar dagen later toch groen licht. Maandag zette ze haar handtekening eronder.