Aanvullend onderzoek naar verleden oud-burgemeester Van der Lely van Woudrichem

Hierin vermelden ze de uitkomsten van een nader onderzoek dat ze hebben gedaan naar het oorlogsverleden van deze oud-burgemeester naar wie in Woudrichem een straat is vernoemd. De bewijsstukken hebben ze in bezit.

Nijst en Van Straten hebben eerder dit jaar al door toezending van hun publicatie J. van der Lely, burgemeester van aller Woerkummers? aan de raad en college van B en W het naar hun mening verwijtbare oorlogsverleden van Van der Lely onder de aandacht gebracht. Zij pleitten daarbij voor het maken van excuses, gericht aan de inwoners en in het bijzonder aan de betrokken Joodse families Benjamins en J. Hertzberger.

De gemeente wilde daar niet aan en verwees daarbij naar de excuses van premier Mark Rutte die betrekking hebben op alle overheidshandelingen in de oorlog.

In hun onderzoek geven de beide onderzoekers aanvullende argumenten die volgens hen onderstrepen dat het gedrag van Van der Lely laakbaar was. Ze wijzen daarbij onder andere op zijn herbenoeming. De eed die hij daarbij moest afleggen, was in feite dezelfde als die voor NSB-burgemeesters. ,,Hij levert zich daarmee volledig uit aan het nazibewind, precies zoals we onder meer ten aanzien van de Joodse inwoners hebben gezien."

Een ander voorbeeld: Van der Lely pleit in een brief aan de officier van justitie in Den Bosch voor het toestaan van het oprichten van een mandolineclub. Hij gebruikt daarbij als motivering dat van de op te richten vereniging geen Joden deel uitmaken.

De onderzoekers wijzen ook op zijn rol bij de Winterhulp, een naar Duits voorbeeld opgerichte liefdadigheidsorganisatie, die in de plaats kwam van andere liefdadigheidsorganisaties die verboden waren. Alle instructies van hogerhand die op deze organisatie betrekking hebben, voert hij uit op het gemeentehuis en schakelt daarbij ook de gemeenteontvanger in.

Daar blijft het niet bij. De rol van Van der Lely bij de Arbeitseinsatz, de plicht om in Duitsland te gaan werken, wordt bekritiseerd aan de hand van opgaven die hij heeft gedaan van een aantal mannelijke inwoners vanuit de bevolkingsadministratie. Volgens een regeling van de Nederlandse regering, al van voor de oorlog, mocht, net als bij de Jodenvervolging, absoluut niet worden meegewerkt.

Nijst en Van Straten gaan ook nog in op de rol van drie notarissen, uit Gorinchem, Andel en Werkendam. Die waren betrokken bij de roof van de bezittingen van de Joodse families Benjamins uit Woudrichem en de familie De Vries in Werkendam. ,,Deze notarissen formaliseerden de overeenkomsten en gaven daarmee de roof een legaal gezicht."

De onderzoekers gebruiken de brief om de raad te herinneren aan de vragen die ze in mei hebben gesteld naar aanleiding van hun publicatie, waaronder het aanbieden van excuses.

Daarnaast zou het volgens hen goed zijn om als gemeentebestuur te bekijken of nog andere passende maatregelen kunnen worden genomen als compensatie van het overheidshandelen en in het bijzonder van Van der Lely.