De hele werkdag knallen, ’s avonds futloos op de bank: ‘Gaat een keer mis’

Alle dagelijkse targets halen, inkomende mails wegwerken, vergaderingen bijwonen en dan ook nog eens na het werk het huishouden draaiende houden... Ons brein is continu actief, ook als we niet werken. Daardoor herstellen we niet voldoende van onze werkdag. En daar is te weinig aandacht voor, zeggen professionals verbonden aan de International Stress Management Association Nederland (ISMA). Samen ontwikkelden ze de ‘Leidraad voor hersteltijd op het werk’.

Ontspanning vinden na een drukke werkdag is essentieel om onze lichaam en geest gezond te houden. Wie uitvalt op het werk heeft langdurig hersteltijd gemist, zegt een van de initiatiefnemers en psycholoog Heilwine Bakker. ,,Gezondheid begint bij de vaardigheid om te kunnen ontspannen. Maar mensen leren dit af door alle spanning op het werk.” 

Niet iedere werkende heeft door dat ze te weinig ontspannen, weet Bakker. Ze komt veel werknemers tegen die lange tijd doorwerken zonder te stoppen. ,,Ik heb cliënten gehad die jarenlang geen pauze hadden genomen, of uit de wasmachine leefden omdat ze nooit tijd hadden om de was op te ruimen.”

Dat mensen het toch nog zo lang volhouden, heeft volgens sportarts en hersteldeskundige Kasper Janssen mede te maken met een hoog herstellend vermogen op jonge leeftijd. ,,De gevolgen van stress bij mentale arbeid voel je vaak te laat. Fitte werknemers kunnen het eerst nog aan, maar ervaren de gevolgen als ze tussen de 30 en 40 jaar zijn omdat dan hun herstellend vermogen afneemt.”

De coronacrisis heeft het er niet beter op gemaakt voor veel werkenden. Door het thuiswerken zijn werk en privé (nog meer) door elkaar gaan lopen, waardoor herstellen nog lastiger wordt. Janssen: ,,Ik ken een man die tijdens het thuiswerken letterlijk vanuit zijn bed naar zijn bureau ging. Hij kwam er pas na drie uur werken achter dat hij nog niet had ontbeten. Het probleem begint al bij het inrichten van een werkplek in de slaapkamer; als je werk met slaap verbindt gaat het vroeg of laat fout.”

Het hybride werkmodel - een paar dagen thuis en een paar dagen kantoor - dat veel bedrijven na corona willen inzetten, zal volgens Bakker weinig aan de situatie verbeteren. ,,Mensen zijn ook dan heel de dag hyperalert.” Dat continu ‘aanstaan’ komt volgens Bakker doordat onze dagen gestuurd worden door wat er in onze omgeving gebeurt, op het werk en thuis. ,,Daardoor staan onze voelsprieten voortdurend uit. We zijn meer bezig met wat onze omgeving van ons nodig heeft dan wat we eigenlijk zelf nodig hebben.”

De experts pleiten daarom voor meer hersteltijd tijdens het werk. Dat houdt in: op momenten dat je pauze kunt houden, iets doen wat niets met je werk te maken heeft. ,,Je moet jezelf zien los te trekken van je werk. De invulling van een pauze moet het tegenovergestelde zijn van werken. Zit je heel de dag achter de computer? Ga dan in je pauze een rondje wandelen.”

Meer hersteltijd inlassen klinkt heel simpel, weet Janssen: ,,Hoe moeilijk is het nou om die online meeting tien minuten eerder te laten stoppen zodat je even pauze kunt houden? Maar het is uiteindelijk makkelijker gezegd dan gedaan. Dat komt door de cultuur waarin we leven. Het is normaal is geworden om van meeting naar meeting te rennen en om altijd present te zijn.’’ 

Bedrijven ondernemen vaak pas actie als werknemers al zijn uitgevallen. Bakker: ,,Als we alle hersteltijd die je bij ziekte krijgt, nou eens zouden gebruiken om uitputting te voorkomen? Dan zou er een stuk minder uitval zijn.” 

Daarom moeten werknemers én werkgevers op weg geholpen worden, zeggen de experts. En daar komt de leidraad in beeld die Janssen en Bakker en de andere experts uit het team van ISMA ontwikkelden. Janssen: ,,Een infographic legt uit wat hersteltijd is en hoe je voelt dat je lichaam en geest er behoefte aan hebben.  Simpele stellingen als: ‘Aan het einde van de werkdag voel ik mijn nogal uitgeput’ en ‘Door vermoeidheid kom ik niet toe aan andere bezigheden’ kunnen al een belangrijkrijk inzicht geven. Antwoord je twee keer met ‘ja’, dan ben je mogelijk al te veel belast.” 

Psycholoog Bakker hoopt dat mentale arbeid en hersteltijd in de toekomst beschermd kunnen worden in de Arbowet. ,,Wij zien zoveel mensen als het al te laat is. Voor fysieke arbeid bestaat er wel al wet- en regelgeving, en werkgever en werknemer kunnen elkaar daarop aanspreken.”

Tot die tijd kunnen werknemers ook elkaar de helpende hand toesteken. ,,Ga bijvoorbeeld écht samen met collega's pauze houden. Vroeger ging de schoolbel en was je blij als die ging, naar dat gevoel moeten we terugkrijgen. Hup, het werk weg en naar buiten.”

Bekijk hier al onze video’s over werk en carrière: