De perfecte werknemer is gevoeliger voor burn-out

Neuropsycholoog Michael Portzky en perfectionismecoach Marcel Hendrickx bestuderen al jaren het verband tussen burn-out, mentale veerkracht en perfectionisme. In opdracht van Portzky en Hendrickx deed student psychologie Shanna Parent (Vives Hogeschool) een reeks psychologische testen bij tweehonderd Vlamingen, waarmee zij kon aantonen dat het risico op burn-out sterk toeneemt bij perfectionistische mensen. 

,,Het is al langer bekend dat perfectionisme een factor is die tot burn-out leidt, maar dat verband is niet eerder op deze schaal getest en aangetoond", zegt Portzky. ,,De samenhang blijkt verpletterend. Zeker bij mensen die perfectionisme combineren met een zogenaamde 'lijdensdruk'. Met perfectionisme op zich is weinig mis. Het wordt pas problematisch als je de lat onrealistisch hoog legt. Dan ontstaat lijdensdruk. Dat is de frustratie die perfectionisten ervaren als ze niet kunnen voldoen aan de hoge eisen die ze aan zichzelf stellen. Bovendien kunnen perfectionisten die laag scoren op mentale veerkracht  zeer moeilijk kanaliseren, waardoor hun perfectionisme een enorme last wordt."

De last kan soms verder gaan dan een burn-out. Uit de testen blijkt dat zelfs het risico op zelfverminking en suïcide hoger ligt bij perfectionisten. ,,Het is een vicieuze cirkel", legt Portzky uit. ,,Perfectionisten die gebukt gaan onder lijdensdruk zijn sneller geneigd om positieve activiteiten die het gepieker zouden kunnen compenseren - zoals sporten - te vermijden. Sterker nog: ze ruilen die activiteiten in voor zaken die hen nóg meer druk bezorgen. Ze werken 's avonds een uurtje langer aan een presentatie of ze beantwoorden nog vlug enkele mails. Ze doen dat om de druk te doen afnemen, maar ze beseffen niet dat het tot nog meer stress leidt."

Ondanks het hoge risico op burn-out stelt Portzky dat werkgevers 'de perfectionist' vaak als rolmodel hanteren. "Bedrijven gaan bij hun rekrutering specifiek naar dat soort profielen op zoek, maar beseffen niet dat ze eigenlijk tijdbommetjes binnenhalen. Als je hen niet goed begeleidt, ontploffen ze vroeg of laat. Het zijn binnen een organisatie echter zeer vaak de werknemers naar wie moet worden opgekeken. Ze maken voldoende overuren en werken alles tot in de puntjes af. 'Neem daar maar eens een voorbeeld aan', klinkt het vaak bij leidinggevenden. Fout! Want uitgerekend die 'voorbeelden' zijn na enkele jaren volledig opgebrand."

Portzky pleit voor meer en een betere begeleiding binnen bedrijven. ,,Ik zie in sommige firma's gezondheidscoaches opduiken, maar ik denk dat 'perfectionismecoaches' soms zinvoller zouden zijn. Werkgevers klagen over het feit dat ze met veel langdurig zieken zitten, maar ze moeten zichzelf ook vragen durven stellen. Welke cultuur heerst er in het bedrijf? Is er ruimte voor fouten? En hoe tonen ze appreciatie aan hun personeel? Je kunt als werkgever gerust perfectionisten rekruteren, maar dan moet je ook veel meer feedback geven dan bij een doorsnee werknemer. Het zijn immers mensen die zich voortdurend afvragen of wat ze doen wel goed genoeg is. 'Voldoet mijn werk aan de eisen?' 'Is de baas tevreden?' 'Wat als ik tóch eens in de fout ga?' Je moet die mensen vaker evalueren en zeggen wat goed of fout was."

"In veel bedrijven zien we echter het omgekeerde gebeuren. Er zijn zelden evaluatiemomenten, omdat het te tijdrovend is voor leidinggevenden. Of werkgevers houden het op één functioneringsgesprek aan het einde van het jaar. Ondertussen worstelen perfectionisten met allerlei vragen en dat voedt hun onzekerheid. Wat vervolgens tot stress leidt en finaal uitmondt in een burn-out. Zelfs als ze daarvan recupereren, loopt het soms opnieuw fout omdat ze te vroeg naar de job terugkeren. Zo blijf je bezig."

Niet alleen de baas van de 'perfecte' werknemer kan aan het probleem verhelpen, ook de werknemer zelf kan er iets aan doen. "Perfectionisten moeten hun eigen hoge eisen in vraag durven te stellen. Zijn die wel realistisch? En ze moeten zich meer durven te vergelijken met de gemiddelde collega. Want de perfecte werknemer is niet degene die altijd perfect is. Integendeel."