Een wethouder die zijn vrouwelijke medewerkers lastigviel. Een hoogleraar die een schrikbewind voerde op haar afdeling, met burn-outs tot gevolg. Een bestuurder van een lokale omroep die zijn personeel in de smiezen wilde houden door camera’s op te hangen. Je hoeft de krant maar open te slaan om het te zien: horkerig gedrag van leidinggevenden naar hun ‘minderen’. Kennelijk zit er toch iets in het gezegde ‘macht corrumpeert’. Intimidatie, vernedering of grensoverschrijdend gedrag, het komt in de hogere regionen van organisaties geregeld voor.

Bij álle bazen? Nee, gelukkig niet, zeg! De meeste leidinggevenden deugen. In mijn loopbaan is zulk horkerig gedrag van bazen me gelukkig bespaard gebleven. Eén keer dan toch heb ik zoiets meegemaakt, in het klein. 

Ik werkte als kok in een restaurant. De eigenaresse wachtte steevast tot het drukste moment van de dienst om de keuken te controleren, en kafferde je dan ten overstaan van de rest van de keukenploeg uit om de kleinste fout. Ik hield het er ook niet lang vol. Verder heb ik alleen zachtaardige, harmonieuze types boven me gehad - maar goed, ik werkte dan ook wel voornamelijk binnen de psychologie…

Je zal het maar meemaken. Zo’n toxisch figuur als leidinggevende, die je intimideert, vernedert of het pispaaltje maakt, is killing voor je werkplezier, stressverhogend, en ook nog eens slecht voor je hart. Wat kun je tegen zo’n Baas uit de Hel in het geweer brengen? In oplopende stevigheid:

1. Creëer zoveel mogelijk ruimte. Reageer zo laat als je kunt op mails of berichten, en wees dan summier en neutraal. Ontwijk hem of haar waar het kan. Ga verder weg zitten op kantoor - letterlijk zo ver mogelijk uit de invloedssfeer.

2. Houd een dossier bij van beledigingen, pesterijen en ongewenst gedrag. Bewaar correspondentie. Maak een aantekening van die uitbarsting in de vergadering. Mocht het conflict te hoog oplopen en bij een derde komen te liggen, dan heb je dit dossier nodig om je zaak te onderbouwen.

3. Spreek hem/haar aan op ongewenst gedrag. Wees daarbij zo concreet en neutraal als je kunt. Misschien zorgt het voor inzicht. Misschien haalt het niets uit, maar het is wel belangrijk in ieder geval ééns je onvrede te uiten.

4. Zoek hulp van een vertrouwenspersoon. Dat kan iemand zijn van HR of iemand bij een externe instantie als een vakbond. Zorg dat je niet alleen staat in je strijd.

5. Uiterste consequentie: jezelf verwijderen uit het schrikbewind. Akelig, maar soms nodig. Vooral wanneer je er op dagelijkse basis veel last van hebt, en opties hebt, kun je beter op zoek gaan naar een nieuwe baan. Er zijn genoeg sympathieke bazen om voor te werken!

Thijs Launspach is psycholoog en stressexpert. Hij schreef hierover de boeken Fokking druk (2018), Werken met millennials (2019) en Werk kan ook uit (2020). 

Vind je jouw baas een tiran? Drie managers van een Chinees bedrijf zijn waarschijnlijk nog wel wat erger. In 2018 raakten ze in opspraak vanwege de draconische straffen die zij hun personeel gaven als zij hun doelen niet haalden: