Sociale media gebruiken zonder vergiftigd te worden, zo doe je dat

,,Ja hallo, meneer de psycholoog, beetje makkelijk praten, he? Kritisch zijn op sociale media, en er dan zelf wel gewoon op zitten. Is dat niet een beetje hypocriet?’’ Een scherpe reactiemail op een interview in deze krant waarin ik sociale media ‘vergif voor je hoofd’ noemde.

Terechte vraag, vond ik. Want ja, ik vínd sociale media vergif voor het hoofd. Wanneer je naar de onderzoeksliteratuur kijkt, kun je eigenlijk niet om die conclusie heen. Instagram, Facebook, LinkedIn, Twitter en TikTok zijn extreem verslavend, en claimen dagelijks uren van onze tijd. We worden er onzekerder, gejaagder, ontevredener en eenzamer van. Ondertussen verkopen die megabedrijven vrolijk onze data aan adverteerders: we zijn namelijk als ‘gebruikers’ niet de klant, maar het product dat wordt verkocht. Zelfs de naam is een knap staaltje propaganda: deze media zijn volstrekt niet ‘sociaal’. Hoe meer tijd je eraan besteedt, hoe meer het ten koste gaat van je communicatieve vaardigheden.

En ja, het is waar: ook ik zit erop, al is dat met tegenzin. Ik bevind mij in de positie dat het ‘moet’, om mijn werk uit te voeren. Als auteur is het nodig dat ik mezelf in de kijker speel, en mijn publiek zit voor een groot deel op die platforms. Nee, er is niemand die me het mes op de keel zet. Maar besluit ik er helemaal niet aan mee te doen, dan zet ik mezelf nodeloos op achterstand.

Er helemaal af gaan zou in principe het beste zijn. Maar ook als je je gedwongen voelt om toch een ‘online presence’ te hebben, zijn er dingen die je kunt doen om de negatieve invloed van sociale media op je mentale gezondheid te beperken. Ik ben bijvoorbeeld heel selectief in welke platforms wel, en welke niet. Facebook én Tiktok én Twitter én Insta: het is niet allemáál nodig. 

En door de platforms vooral op mijn computer te gebruiken, en zo min mogelijk op mijn telefoon; de mobiele versie van de apps hebben een aantal éxtra verslavende functies die ik zo omzeil. Tot slot: ik beperk drastisch de tijd die ik op de platforms besteed. Een maximum stellen van 30 minuten social-tijd scheelt al een slok op een borrel. Allemaal maniertjes om de voordelen te gebruiken, maar de giftigheid te minimaliseren.

Dat is volgens mij de truc: die platforms gebruiken zonder dat ze je hoofd overnemen. Voorlopig blijf ik er dus op, al is het schoorvoetend; dat kan, zolang ik die platforms maar meer gebruik dan zij mij.

Thijs Launspach is psycholoog en stressexpert. Hij is auteur van onder meer Je bent al genoeg - Mentaal gezond in een gestoorde wereld (2022), Werk kan ook uit (2020) en Fokking druk (2018).

Bekijk hier al onze video’s over werk en carrière: