Onderzoekers vinden sterke aanwijzingen voor leven op Venus

Update/videoDe aarde is mogelijk niet de enige planeet waar leven voorkomt. Hoog in de dampkring van de planeet Venus hebben wetenschappers nu sterke aanwijzingen voor leven gevonden. Het gaat om microbes, minieme organismen, die misschien door de lucht van Venus zweven.

Wetenschapsredactie 14 sep. 2020 Laatste update: 14-09-20, 20:35

Een internationaal team van sterrenkundigen heeft in de wolken van Venus het zeldzame molecuul fosfine gemeten. Dat gas, ook wel fosforwaterstof genoemd, ontstaat door toedoen van microbes die gedijen in omgevingen zonder zuurstof.

De wetenschappers hebben ook gekeken of er misschien een andere bron voor de fosfine kan zijn. Bliksem en vulkanen kunnen bijvoorbeeld kleine hoeveelheden fosfine creëren. Maar in de dampkring van Venus zit 10.000 keer zo veel fosfine als zulke bronnen ooit zouden kunnen maken, rekende het team uit.

De planeet Venus op een foto van NASA. © via REUTERS

Onomstotelijk bewijs voor leven op Venus is de ontdekking nog niet, benadrukken de onderzoekers. Ze spreken van een ‘mogelijk teken van leven’ waarvoor geen plausibele andere verklaring is. Voor de bevestiging van buitenaards leven is nog veel meer onderzoek nodig. De beste manier om zekerheid te krijgen, is door een ruimtesonde naar Venus te sturen. Die zou misschien materiaal voor onderzoek kunnen terugbrengen naar de aarde.

Lees door onder de impressie.

Impressie van het zeldzame molecuul fosfine dat een internationaal team van sterrenkundigen in de wolken van Venus heeft ontdekt. © via REUTERS

‘Onverwachte bonus’

Wetenschappers zoeken al langer naar leven buiten de aarde, maar Venus werd nooit gezien als een echt serieuze kandidaat. Met een gemiddelde temperatuur van bijna 500 graden is het de heetste planeet in ons zonnestelsel. De luchtdruk op het oppervlak is 92 keer zo hoog als die op aarde en in de lucht hangen ondoordringbare wolken van zwavelzuur.

,,Het vinden van fosfine op Venus was een onverwachte bonus”, zegt onderzoeker Clara Sousa Silva. ,,De ontdekking roept veel vragen op, zoals hoe een organisme kan overleven. Op aarde kunnen sommige microbes 5 procent zuur in hun omgeving aan. De wolken van Venus bestaan vrijwel helemaal uit zuur.”

Het onderzoek werd uitgevoerd door ongeveer twintig wetenschappers van Britse en Amerikaanse universiteiten. Ook de Europese sterrenkunde-organisatie ESO, waar Nederland bij is aangesloten, was bij de studie betrokken. De ontdekking staat in het belangrijke wetenschapsblad Nature Astronomy en is vandaag naar buiten gebracht door de Britse Royal Astronomical Society.

Wetenschappers zoeken ook naar krioelende microbes op Mars, op de Jupitermanen Europa en Ganymedes, en op de Saturnusmanen Enceladus en Titan. Tot op heden is de aarde de enige planeet waar leven bekend is.

‘Geweldig, een keertje niet op Mars’
,,Geweldig”. Zo noemt astrobiologe Inge Loes ten Kate van de Universiteit Utrecht de ontdekking van mogelijk leven op Venus door een internationaal team van wetenschappers. ,,Het is vooral erg leuk dat het Venus is: een planeet binnen ons zonnestelsel, maar een keertje geen Mars.”

Op de rode planeet worden vaker ontdekkingen gedaan die erop wijzen dat er wellicht leven mogelijk is, zoals de aanwezigheid van methaan. ,,Dat molecuul associëren we op aarde met leven. Net als fosfine, wat nu in de dampkring van Venus is gevonden. Maar op Venus hebben we leven tot nu toe altijd uitgesloten. Het is er te zuur en met name veel te warm, zo’n vijfhonderd graden Celsius. Hoger in de atmosfeer is het echter koeler, dus daar zou het misschien mogelijk zijn.”

Het internationale team heeft fosfine ontdekt in de wolken van Venus. ,,Althans, hun interpretatie van de metingen luidt dat het om fosfine gaat”, nuanceert Ten Kate. ,,Vervolgens is de vraag: hoe komt dat molecuul daar? Het kan zijn dat het met materie uit de ruimte mee is gekomen, of het kan bijvoorbeeld dat er op Venus geologische processen plaatsvinden die we nog niet kennen. De aanwezigheid van leven is de meest complexe verklaring. Je moet eerst alle andere verklaringen uitsluiten.”

Volgens de onderzoekers is de hoeveelheid aangetroffen fosfine echter vele malen groter dan niet-levende bronnen zouden kunnen voortbrengen. Ten Kate: ,,Het ziet eruit als een gedegen onderzoek. Andere wetenschappers zullen nu met verschillende meetinstrumenten gaan proberen of ze ook fosfine kunnen vinden. Ik ben er heel blij mee, want ik ben een groot voorstander van onderzoek binnen ons eigen zonnestelsel. Er wordt veel onderzoek gedaan naar exoplaneten, buiten ons zonnestelsel, voor antwoorden op de vraag waar leven vandaan komt. Ik denk dat het minstens even waardevol is de processen dichter bij huis goed te begrijpen.”

Als daadwerkelijk kan worden bewezen dat leven op Venus mogelijk is, roept dat allerlei spannende vragen op, aldus Ten Kate. ,,De wetenschap gaat er vanuit dat het leven op aarde hier is ontstaan. Dus als er leven op Venus is, hoe komt dat daar dan? Is het vanaf de aarde meegereisd, bijvoorbeeld met een meteoriet? Of is het op Venus zelf ontstaan? Er zou dan in ieder geval voor het eerst bewezen zijn dat we niet alleen zijn.”

Meestal zoeken onderzoekers op Mars naar leven.