Robbert Dijkgraaf over de rol van wetenschap in onzekere tijden: ‘Niet te snel een conclusie trekken’
Voor de negende keer wordt tijdens het Gala van de Wetenschap 2020 de Robbert Dijkgraaf essayprijs uitgereikt. Het thema is actueler dan ooit: de rol van wetenschap in wereldwijd onzekere tijden.
Delen per e-mail
Hoe heeft u de afgelopen zeven maanden beleefd?
Dijkgraaf: ,,Het is een schizofrene tijd. Heel veel dingen staan stil en tegelijk veranderen veel dingen juist heel snel. Er is daarom veel onzekerheid. Soms wordt wetenschap gedefinieerd als het antwoord op de vraag: ‘En wat gebeurt er dan?’ We proberen met de kennis van nu een uitspraak te doen over de toekomst. Wat gebeurt er als er twee deeltjes tegen elkaar aan schieten of als ik electroden in je brein stop of de belasting verlaag? Je probeert een steeds betere maatschappij te maken die verstandige beslissingen neemt. Dit terwijl de wereld steeds ingewikkelder wordt en er steeds meer kennis nodig is om de weg in dit complexe landschap te vinden. We wisten al dat de wetenschap hier een belangrijke rol bij zou spelen. De laatste zeven maanden is dit alleen maar duidelijker geworden. En ik denk dat dit in de toekomst nog meer het geval zal zijn.”
Welke experts zijn hiervoor nodig?
,,Een andere verrassing is hoe veel verschillende soorten kennis relevant zijn gebleken in deze pandemie. Virologen zijn heel cruciaal in het bestrijden van de ziekte en het maken van een vaccin. Maar andere experts kunnen weer helpen prioriteiten te stellen, kijkend naar de volksgezondheid en economie en geestelijke gesteldheid van de bevolking, de afwegingen die je vervolgens maakt en hoe je dit helder vertelt. Communicatiedeskundigen kunnen ons vertellen hoe je dat optimaal doet. Bijvoorbeeld door consistent dezelfde boodschap te herhalen in plaats van een open debat.”
Hoe ziet u de actuele situatie?
,,We bevinden ons met z’n allen in een groot experiment met veel verschillende landen en instellingen die allemaal dezelfde kennis hebben en toch andere besluiten nemen. En we zien ook hoe de wetenschap bij het beleid betrokken wordt. Dat is ook weer per land anders geregeld. Het is interessant om te kijken welke lessen we daaruit kunnen trekken. Dat is nu misschien nog te vroeg, maar die evaluatie moet er zeker komen. En er is geen reden niet gaandeweg te leren en te verbeteren. Wetenschap is een kwestie van experimenten doen, observeren en analyseren, vervolgens dingen te wijzigen en zo tot nieuwe inzichten komen. We zitten in een tijd waarin ook het wetenschappelijke adviesmechanisme wordt getest. Een pijnlijke les die we geleerd hebben, is dat je niet te snel je conclusie moet trekken, omdat de natuur zich niet laat dwingen door modellen. Er was zo veel waarvan we niet wisten dat we het niet wisten. Voor mij is het belangrijk om een slag om de arm te houden. Neem geen hypotheek op de waarheid, wil ik welhaast zeggen. Kunnen mensen die geen symptomen hebben toch besmettelijk zijn? Velen hadden hier een mening over, maar we hadden eerlijk moeten zijn door te zeggen: we weten het niet. Better safe than sorry. Als we meer en helderder hadden gecommuniceerd over wat we niet wisten, waren we wellicht voorzichtiger geweest met het gekozen beleid. De allerbelangrijkste les voor mij is wel het belang van communicatie. Hoe vertel je het verhaal en krijg je mensen mee?”
Zelf bent u niet alleen verteller, maar ook een begenadigd schrijver.
,,Schrijven is voor mij een abstracte versie van een gesprek. Je bent de lezer iets aan het vertellen. Stap één is je gedachten op orde te brengen, je ideeën en feiten te rangschikken. Maar daar stopt het niet. Schrijven is eigenlijk een gesprek aangaan met jezelf. Het stelt je in staat iets te formuleren waarvan je zelf niet wist dat je dat dacht. Ik zie wetenschappelijke kennis als een wolk van datapunten, de kale feiten. Een verhaal schrijven is die punten met elkaar verbinden. Je kunt echter op meerdere manieren die lijnen trekken. Daar komt de stijl van de schrijver naar voren.”
Waar moet een goed essay aan voldoen?
,,Het bevat een originele gedachte die goed beargumenteerd wordt en ontstaan uit een helder gezichtspunt. Een goed essay prikkelt en ik ben ook dol op een persoonlijk element. De schrijver mag er best zelf inzitten.”
Doe mee!
Schrijf een essay met als thema: de rol van wetenschap in wereldwijd onzekere tijden. Het winnende essay verschijnt in New Scientist en AD en wint een prachtige prijs. Essays van maximaal 750 woorden moeten vóór 28 oktober worden gemaild naar: c.r.deboer@uva.nl
Bekijk hieronder onze video's over de coronacrisis:
Gratis onbeperkt toegang tot Showbytes? Dat kan!
Log in of maak een account aan en mis niks meer van de sterren.Lees Meer
-
Video
Skelet van ‘de opa van de T-rex’ verkocht voor meer dan 3 miljoen
Het skelet van een allosaurus is vandaag in Parijs voor meer dan 3 miljoen euro verkocht, aldus een tweet van veilinghuis Drouot. De verkoopprijs van 3,07 miljoen euro lag beduidend hoger dan de vooraf geschatte opbrengst van 1 tot 1,2 miljoen euro. De veilingmeester heeft geen informatie over de koper verstrekt. -
Advies Gezondheidsraad: Geef eerste AstraZeneca-vaccins aan mensen tussen 60 en 65 jaar
De eerste doses van het vorige week goedgekeurde coronavaccin van AstraZeneca zouden moeten gaan naar mensen tussen de 60 en 65 jaar. Dat is het advies van de Gezondheidsraad. Volgens de raad wordt hiermee ‘zo snel mogelijk zo veel mogelijk ernstige ziekte en sterfte door Covid-19 voorkomen’. -
PREMIUM
Ook al ‘de baard van Koning Winter’ gespot tijdens het wandelen?
Als je in deze tijd van het jaar in de vroege ochtend door het bos wandelt, dan maak je kans om een zeldzaam en vluchtig natuurfenomeen te spotten in het koude ochtendlicht: de baard van Koning Winter. Maar wat is dat precies? En hoe ontstaat het? Wetenschapsexpert Martijn Peters legt uit. -
Pinguïns ontkomen aan ramp: reusachtige ijsberg breekt in stukken
De pinguïns en zeehonden op een eilandengroep in de buurt van de Zuidpool zijn ontkomen aan een natuurramp. Een van de grootste ijsbergen ooit koerste af op Zuid-Georgia, waar ze wonen. Uit nieuwe satellietbeelden van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA blijkt echter dat de ijsberg vorige week in stukken uiteen is gevallen en langs de eilanden drijft. -
PREMIUM
Wetenschapper Robbert Dijkgraaf: ‘Deze crisis moet je zien als een aardverschuiving’
Robbert Dijkgraaf (60) denkt dat de lessen van de coronacrisis ons zullen helpen. ,,We zijn nog nooit zo geïsoleerd en tegelijk zo verbonden geweest.’’ Een interview met Nederlands bekendste wetenschapper over een nieuwe wereld die ontstaat.
-
PREMIUM
Waarom ik geïnteresseerd ben in kleine deeltjes? ‘Waar besta jij dan uit?’
Robbert Dijkgraaf kijkt er naar uit: het Gala van de Wetenschap. Morgen zit de Amsterdamse Stadsschouwburg weer bomvol. ,,Ik heb geleerd dat ik geen activist moet zijn.’’ -
PREMIUMVideo
Satire kan het stemgedrag beïnvloeden: ‘Zondag met Lubach helpt mensen opinie te vormen’
Satire is niet alleen vermaak, maar ook een bron van informatie. ,,Programma’s als Zondag met Lubach beïnvloeden het stemgedrag’’, aldus onderzoeker Mark Boukes. -
Zware bewolking en regen verpesten ‘kerstster’ die voor het eerst in 800 jaar te zien was
Voor het eerst in achthonderd jaar was vanavond vanaf de aarde ‘de Grote Conjunctie’ met het blote oog te zien. De planeten Jupiter en Saturnus schuiven dan in elkaar en vormen een heldere stip aan de hemel. Maar zware bewolking en regen gooiden in Nederland roet in het eten. Nu moeten we tot 2080 wachten om Saturnus en Jupiter vanaf de aarde weer op één lijn te kunnen zien staan.