Rotterdam is zeker niet de eerste gemeente die deze maatregel invoert, om de woningmarkt toegankelijker te houden en prijsstijgingen te drukken. Amsterdam en Utrecht hebben al een ‘zelfbewoningsplicht’. Zeker achttien gemeenten proberen ook op deze wijze speculanten te weren. Behalve grotere plaatsen als Nijmegen, Eindhoven, Amstelveen en Groningen grijpen ook Nieuwkoop, Bergeijk en Bernheze, Druten en Wijchen naar het middel.

De Rotterdamse wethouder Bas Kurvers (stedelijke ontwikkeling, VVD) meldt dat de maatregel per direct ingaat bij ‘nieuwbouwprojecten waar nog onderhandelingsruimte is’. ,,In de vorm van een verhuurverbod, een doorverkoopverbod dan wel een speculatieverbod’’, aldus Kurvers. Het geldt voor woningen die op gemeentelijke grond staan en voor gemeentelijk vastgoed waar woningen van worden gemaakt, zoals kluswoningen.

Als het aan sommige gemeenten ligt, komt de woonplicht er ook voor bestaande huizen. Dat is nu juridisch onmogelijk, maar minister Kajsa Ollongren van Wonen onderzoekt de mogelijkheden en vraagt zich ook nog af of het wenselijk is. De Amsterdamse wethouder Laurens Ivens (SP) heeft zich al meermaals beklaagd over het gebrek aan instrumenten om bestaande woningen te beschermen. ,,Over nieuwbouw heb ik iets te zeggen, namelijk dat kopers er minimaal twee jaar gaan wonen en ik kan een maximale huurprijs opleggen. Maar bij bestaande huizen wordt dat gezien als inbreuk op de vrije markt. Wat mij betreft komen die mogelijkheden er wel, want de markt doet z’n werk niet”, aldus de SP-wethouder.

Beleggers liggen sowieso onder vuur, want vanaf 1 januari 2021 gaan ze 8 procent belasting betalen bij de aankoop van een bestaand huis. Nu is die overdrachtsbelasting nog 2 procent. Voor starters (tussen de 18 en 35 jaar) wordt de overdrachtsbelasting afgeschaft.